Очеркъ путешествия по Европейской Турций - Виктор Григорович

Осум години по книгата на Ладиженскиј, професорот на Казанскиот универзитет, Виктор Иванович Григорович е првиот Русин кој доаѓа во Македонија со записи за манастирите, црквите и нивните библиотеки и географијата на Македонија.

Ќе ја издаде „Очеркъ путешествия по Европейской Турций (съ картою окрестностней охридскаго и преспанскаго озеръ)“ во Казан, 1848 година. На стр. 206, признава дека при пишувањето пред себе ги имал книгите на Шафарик, Божур, Тафел, Кузенири, Пукевил, Лик, Буе, Гризебах и Милер. Посебно ги ценел последните тројца зашто другите освен за Шафарик биле преокупирани со археологијата на Македонија, а не и за населението.

Григорович врши селекција на она што од истите ќе земе за вистинско. На Буе и Милер ќе им забележи за протежирањето на Србите и населенето на Македонија и Румелија го нарекуваат со Срби а тој лично ги нарекува – Бугари (?!) и ја протежира оваа народност. Но веднаш се негира кога признава дека „...јас не можев да ја проверам статистиката на овој научник (Милер), поради тоа што бев проследуван со сомненија, не наоѓав доверба..“

Значајно е влијанието на книгата на Јуриј Венелин за големо бугарската национална идеја врз Виктор Глигорович, која е пишувана во 1829 година, пред патувањето на Григорович во Македонија во 1840-тите години. Од тука е разбирливо именувањето на македонското населението како „Бугари“ во неговата „Очерк путешествия по Европейской Турции“.

За 1848 година, на стр. 139 во истата негова книга читаме интересна констатација во која вели дека споменот на Александар Велики е затврднат кај народот, како и крал Марко, и дека името Александар не може поинаку да го објаснат освен со Александар Велики.

Не е случајно поврзувањето на Александра со Марко во народните преданија и легенди. Григорович наведува: „В Пеле, на пример, самаја високаја могила, сказивали мне простие, скривает гроб Марка-кралиевича...“

Во поглед на јазикот и историската свест Григорович укажал влијание во поглед на затврдувањето на бугарското маркирање. Но, од друга страна, тој меѓу првите слависти јасно го издвојува македонското од бугарското наречје и ги повлекува основните изоглоси. Григорович пишува:

„...ја разделил би всјо област јазика болгарскаго на две половини, в которих различное его употребление можно назват диалектическим. Первојо назову западнујо, ибо она обнимает всјо Македонијо до доспатских гор, вклјочает част подунајској Болгарии до самаго Видина; вторујо - восточнујо, т.е. Страну на восток от Доспата и на север и јог Балкана.“

Потоа се наведени „самие резкие признаки наречија етих двух областеј“. Во согласност со повлечените гранични линии Григорович ги набројува и градовите во Македонија: Неврокоп, Велес, Штип, Ќустендил, Разлог, Дупница, Џумаја, Рила, Солун, Воден, Битола, Охрид, Струга, Серес, Филипопол. Овие граници се нешто поскромни од оние што ги фиксира Венелин, но сепак заоѓаат малку зад етничката географија на Македонија.

Извор:  Macedonia : a True Endless Story ...