МАКЕДОНСКИОТ ПРЕРОДБЕНСКИ XIX ВЕК
Трите вилаети на Македонија: Косовскиот, Битолскиот и Солунскиот
По разгромот на Младата македонска книжовна дружина во Софија, уште во следната 1893 год. во Белград македонските ученици и студенти ја формираа Ученичката дружина "Вардар" што, според Правилата, имала програмска цел "да работи врз испитувањето и запознавањето на својата татковина во земјописен, народностен и историски поглед". Меѓутоа, надлежните српски власти скоро ја согледале националната македонска тенденција на Друштвото и уште во следната година го задушија. "Но со растурајнето на другарството - пишува членот-основач на "Вардар" К. П. Мисирков - не се изменија чувствата и стремежите на Македонците во Србија. Они зафатија да следат револуционата организација, создадена од Македонци со бугарцко-србцко образуајне, као и односот на Србите кон неја. Они сет и главните негои последуачи. Мегу ним имат луге со висок патриотизм и со здрао разбирајне на националните македонцки интереси".
Но македонската национална мисла континуирано се развива сред младата македонска интелигенција. Во 1901 год. почнуваат подготовките за формирање Македонски клуб со читалиште во Белград, кој во следната година почнува да го издава и својот орган "Балкански Гласник".
МАКЕДОНИЈА СО ПОСЕБЕН ДИЈАЛЕКТ
Уште во уводникот на првиот број се вели: "Ако има народ што се наоѓа во најнесреќна положба на земјината топка, тоа е македонскиот народ. Историјата не памети за друг таков пример, кога еден и ист народ по традицијата, јазикот и верата се разделува на разни спротивни правци, еден од друг потуѓи, а кога ќе се додаде кон ова личната и имотната несигурност, гнилата турска управа, која од своја страна ги помага делбата и порокот на народот, можете да си замислите каква мрачна слика претставува онаа Македонија, чиишто разни претенденти ја гледаат во неа својата моќ и величина".
Весникот бара "да и се даде на Македонија автономија и да и се признае нејзиниот словенски македонски дијалект", зашто Македонија "си има свој посебен дијалект" што "може да се служи со фонетскиот правопис". Одговарајќи на нападите од белградскиот и софискиот печат, весникот подвлекува дека "словенскиот елемент во Македонија, за да претставува една целина и да има надмоќност над другите народности, треба да си го усвои за литературен јазик својот местен дијалект". "Балкански Гласник" тргнува од фактот дека во Македонија, во рамките на предвидуваната словенска балканска "неутрална федеративна држава", основната маса од народот е словенска што по обичаите, традициите и минатото претставува една етнографска целина, но која, за жал, денеска е распарчена на неколку делови".
Во српската јавност се крена голема врева, со остри закани. Кога весникот најави дека е подготвен меморандум до големите сили потписнички на Берлинскиот договор и дека ќе биде испратена "и една делегација што лично ќе им ја изложи неподносливата состојба на своите сонародници", а во меморандумот се тврдело дека "Македонија е засебна земја што ни етнографски ни географски не и припаѓа на Србија и дека Македонците не се ни од српската, ни од бугарската народност, па според тоа и Македонците што живеат во Србија, во согласност со оние што живеат во Бугарија, бараат автономија на Македонија", - српските власти не само што не го регистрираа Македонскиот клуб, туку го забранија и "Балкански Гласник" и ги изгонија редакторите од Србија. "Тије Македонци - пишува во следната година К. П. Мисирков - и дадоа израз на својите убедејна за македонцкото прашајне со издаајнето во Белград во 1902 година ноината "Балкански Гласник". Издајнето на таја ноина не можеше да се аресит на србцките шовинисти, за тоа србцките ноини подигнаа шум против издаајнето на "Балкански Гласник", обвинуајки негоијот редактор во сочувство на македонцките комитети, во резултат на које тој беше претеран от Србија".
Прогонетите редактори Стефан Јакимов Дедов и Дијамандија Трпков Мишајков, со посредство на рускиот амбасадор во Белград, отидоа во Русија. На Петербуршкиот универзитет уште на 12. XI 1900 год. беше основан еден Таен македонско-одрински кружок. Претседател на оваа конспирација во тоа време беше оставениот на постдипломски студии Крсте Мисирков. Многу брзо македонската младина во руската престолнина се собра околу дојдените изгнаници од Белград и на 28. Х 1902 год. со потписите на 19 членови, врз основа на платформата што веќе беше афирмирана од Македонскиот клуб во Белград, е основано Македонското научно-литературно другарство.
На 12. XI 1902 год. Дедов и Мишајков, од името на Другарството, го предаваат подготвениот Меморандум до руската влада и до Советот на С.-Петербуршкото словенско благотворно друштво. Тоа е првата комплетна и комплексна македонска национална програма, во која меѓу другото се констатира:
1. дека во Македонија поголемиот дел од целото население се Словени;
2. дека ова население би можело да игра највидна улога во оваа земја во таков случај ако кај него постои единство на националната свест;
3. дека тоа единство е нарушено од соседните балкански држави што сакаат на сметка на наследството од "болниот човек да си создадат свои "големи" Бугарија, Србија и Грција;
4. дека единство на националната свест не е возможно да се постигне само од Македонците, без помош отстрана;
5. дека оваа помош не може да ја укаже ни една од балканските држави, самата, без согласност на соседните заинтересирани држави".
ПРИЗНАВАЊЕ НА МАКЕДОНСКИТЕ СЛОВЕНИ
Затоа Другарството инсистира "да се помага ослободувањето на Македонија во политички, национален и црковен однос". Имајќи ги предвид катастрофалните резултати од националните и религиозните пропаганди на соседите во Македонија, во Меморандумот се нагласува: "Под национална слобода ние подразбираме отстранување на националните пропаганди од Македонија и наместо тоа воведување на едно од македонските наречја на степен на општ македонски литературен јазик", зашто "сите македонски наречја претставуваат една целост". Затоа потписниците образлагаат: "Ние сметаме дека македонските наречја, кои Бугарите исцело ги признаваат за бугарски, Србите за српски, всушност ја претставуваат средината помеѓу говорите на денешните Бугарија и Србија, но не и на другите српски области, и како такви, во случај еден од нив да се издигне на степен на литературен јазик, можат да послужат како обединителна алка помеѓу сега непријателските Бугарија и Србија". При крајот на Меморандумот потписниците заклучуваат:
"Единствените засега подобрувања што може да се направат и за кои треба да се согласат и балканските држави се сведуваат, според нашето мислење, кон следново:
1. признавање на Македонските Словени од страна на Турција како одделен народ со одделен литературен јазик што рамноправно со турскиот станува официјален јазик во трите вилаети на Македонија: Косовскиот, Битолскиот и Солунскиот, и признавање на самостојна црква;
2. назначување на еден генерал-губернатор и еден негов помошник од овие три погоре спомнати вилаети. Генерал губернаторот може да биде турски поданик од мнозинската народност во овие три вилаети земени заедно, а неговиот помошник од помалку застапените народности;
3. месно изборно народно собрание и дарување на Македонија органски статут од Неговото Императорско Величество Султанот;
4. спроведувањето во живот на правата на Македонија подарени од Н. И. В. Султанот се гарантира од европските големи држави итн. итн.".
На крајот во Меморандумот се предвидува Македонија да биде "Пиемонт за обединување на балканското словенство и православје" за создавање на една федерација на соседните држави како единствено можно решение на македонското национално прашање во тие околности.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Македонскиот јазик првпат официјално службено употребен во 1903 година!
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
Трите вилаети на Македонија: Косовскиот, Битолскиот и Солунскиот
По разгромот на Младата македонска книжовна дружина во Софија, уште во следната 1893 год. во Белград македонските ученици и студенти ја формираа Ученичката дружина "Вардар" што, според Правилата, имала програмска цел "да работи врз испитувањето и запознавањето на својата татковина во земјописен, народностен и историски поглед". Меѓутоа, надлежните српски власти скоро ја согледале националната македонска тенденција на Друштвото и уште во следната година го задушија. "Но со растурајнето на другарството - пишува членот-основач на "Вардар" К. П. Мисирков - не се изменија чувствата и стремежите на Македонците во Србија. Они зафатија да следат револуционата организација, создадена од Македонци со бугарцко-србцко образуајне, као и односот на Србите кон неја. Они сет и главните негои последуачи. Мегу ним имат луге со висок патриотизм и со здрао разбирајне на националните македонцки интереси".
Но македонската национална мисла континуирано се развива сред младата македонска интелигенција. Во 1901 год. почнуваат подготовките за формирање Македонски клуб со читалиште во Белград, кој во следната година почнува да го издава и својот орган "Балкански Гласник".
МАКЕДОНИЈА СО ПОСЕБЕН ДИЈАЛЕКТ
Уште во уводникот на првиот број се вели: "Ако има народ што се наоѓа во најнесреќна положба на земјината топка, тоа е македонскиот народ. Историјата не памети за друг таков пример, кога еден и ист народ по традицијата, јазикот и верата се разделува на разни спротивни правци, еден од друг потуѓи, а кога ќе се додаде кон ова личната и имотната несигурност, гнилата турска управа, која од своја страна ги помага делбата и порокот на народот, можете да си замислите каква мрачна слика претставува онаа Македонија, чиишто разни претенденти ја гледаат во неа својата моќ и величина".
Весникот бара "да и се даде на Македонија автономија и да и се признае нејзиниот словенски македонски дијалект", зашто Македонија "си има свој посебен дијалект" што "може да се служи со фонетскиот правопис". Одговарајќи на нападите од белградскиот и софискиот печат, весникот подвлекува дека "словенскиот елемент во Македонија, за да претставува една целина и да има надмоќност над другите народности, треба да си го усвои за литературен јазик својот местен дијалект". "Балкански Гласник" тргнува од фактот дека во Македонија, во рамките на предвидуваната словенска балканска "неутрална федеративна држава", основната маса од народот е словенска што по обичаите, традициите и минатото претставува една етнографска целина, но која, за жал, денеска е распарчена на неколку делови".
Во српската јавност се крена голема врева, со остри закани. Кога весникот најави дека е подготвен меморандум до големите сили потписнички на Берлинскиот договор и дека ќе биде испратена "и една делегација што лично ќе им ја изложи неподносливата состојба на своите сонародници", а во меморандумот се тврдело дека "Македонија е засебна земја што ни етнографски ни географски не и припаѓа на Србија и дека Македонците не се ни од српската, ни од бугарската народност, па според тоа и Македонците што живеат во Србија, во согласност со оние што живеат во Бугарија, бараат автономија на Македонија", - српските власти не само што не го регистрираа Македонскиот клуб, туку го забранија и "Балкански Гласник" и ги изгонија редакторите од Србија. "Тије Македонци - пишува во следната година К. П. Мисирков - и дадоа израз на својите убедејна за македонцкото прашајне со издаајнето во Белград во 1902 година ноината "Балкански Гласник". Издајнето на таја ноина не можеше да се аресит на србцките шовинисти, за тоа србцките ноини подигнаа шум против издаајнето на "Балкански Гласник", обвинуајки негоијот редактор во сочувство на македонцките комитети, во резултат на које тој беше претеран от Србија".
Прогонетите редактори Стефан Јакимов Дедов и Дијамандија Трпков Мишајков, со посредство на рускиот амбасадор во Белград, отидоа во Русија. На Петербуршкиот универзитет уште на 12. XI 1900 год. беше основан еден Таен македонско-одрински кружок. Претседател на оваа конспирација во тоа време беше оставениот на постдипломски студии Крсте Мисирков. Многу брзо македонската младина во руската престолнина се собра околу дојдените изгнаници од Белград и на 28. Х 1902 год. со потписите на 19 членови, врз основа на платформата што веќе беше афирмирана од Македонскиот клуб во Белград, е основано Македонското научно-литературно другарство.
На 12. XI 1902 год. Дедов и Мишајков, од името на Другарството, го предаваат подготвениот Меморандум до руската влада и до Советот на С.-Петербуршкото словенско благотворно друштво. Тоа е првата комплетна и комплексна македонска национална програма, во која меѓу другото се констатира:
1. дека во Македонија поголемиот дел од целото население се Словени;
2. дека ова население би можело да игра највидна улога во оваа земја во таков случај ако кај него постои единство на националната свест;
3. дека тоа единство е нарушено од соседните балкански држави што сакаат на сметка на наследството од "болниот човек да си создадат свои "големи" Бугарија, Србија и Грција;
4. дека единство на националната свест не е возможно да се постигне само од Македонците, без помош отстрана;
5. дека оваа помош не може да ја укаже ни една од балканските држави, самата, без согласност на соседните заинтересирани држави".
ПРИЗНАВАЊЕ НА МАКЕДОНСКИТЕ СЛОВЕНИ
Затоа Другарството инсистира "да се помага ослободувањето на Македонија во политички, национален и црковен однос". Имајќи ги предвид катастрофалните резултати од националните и религиозните пропаганди на соседите во Македонија, во Меморандумот се нагласува: "Под национална слобода ние подразбираме отстранување на националните пропаганди од Македонија и наместо тоа воведување на едно од македонските наречја на степен на општ македонски литературен јазик", зашто "сите македонски наречја претставуваат една целост". Затоа потписниците образлагаат: "Ние сметаме дека македонските наречја, кои Бугарите исцело ги признаваат за бугарски, Србите за српски, всушност ја претставуваат средината помеѓу говорите на денешните Бугарија и Србија, но не и на другите српски области, и како такви, во случај еден од нив да се издигне на степен на литературен јазик, можат да послужат како обединителна алка помеѓу сега непријателските Бугарија и Србија". При крајот на Меморандумот потписниците заклучуваат:
"Единствените засега подобрувања што може да се направат и за кои треба да се согласат и балканските држави се сведуваат, според нашето мислење, кон следново:
1. признавање на Македонските Словени од страна на Турција како одделен народ со одделен литературен јазик што рамноправно со турскиот станува официјален јазик во трите вилаети на Македонија: Косовскиот, Битолскиот и Солунскиот, и признавање на самостојна црква;
2. назначување на еден генерал-губернатор и еден негов помошник од овие три погоре спомнати вилаети. Генерал губернаторот може да биде турски поданик од мнозинската народност во овие три вилаети земени заедно, а неговиот помошник од помалку застапените народности;
3. месно изборно народно собрание и дарување на Македонија органски статут од Неговото Императорско Величество Султанот;
4. спроведувањето во живот на правата на Македонија подарени од Н. И. В. Султанот се гарантира од европските големи држави итн. итн.".
На крајот во Меморандумот се предвидува Македонија да биде "Пиемонт за обединување на балканското словенство и православје" за создавање на една федерација на соседните држави како единствено можно решение на македонското национално прашање во тие околности.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Македонскиот јазик првпат официјално службено употребен во 1903 година!
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
No comments:
Post a Comment