МАКЕДОНСКИОТ ПРЕРОДБЕНСКИ XIX ВЕК
Тешко на Македонија
Незадоволни од берлинските решенија, Македонците брзо реагираа со едно широко поставено Кресненско македонско востание (1878-1879). На чело на движењето пак застана Д. Попгеоргиев Беровски, бидејќи неговите востанички сили уште од 1876 година беа мобилни и учествуваа во создавањето слободна територија во Источна Македонија во Руско-турската војна. Нему му се приклучија и скоро сите војводи од војната со своите чети, а им пристапија и голем број доброволци од Македонија и од емиграцијата во Романија, Србија, Грција и Бугарија. Платформата на востанието е видлива уште од преамбулата на Правилата на Македонскиот востанички комитет од 1878 год., каде што се "озаконува":
"Познато ни е на сите нас дека злосреќната наша земја Македонија поради причини на егоистични цели од страна на големите сили е оставена пак во Турција по Берлинскиот конгрес. Како резултат на тоа дојде во одделните области на нашата татковина до многу крвави сцени познати на секого.
Со желба да го отфрлиме од нашата татковина турскиот јарем, секој од нас, кој колку што може, станавме да се жртвуваме, бидејќи од секого од нас е нужна помош. Ние востанавме како поборници на слободата. Со нашата крв што ја пролеваме низ полињата и горите Македонски ние служиме како Македонска војска на Александра Македонски за слободата, со нашата девиза: "Слобода или смрт!".
"За Целта на востанието во Македонија" Правилата јасно сведочат:
"1. Востанието во Македонија, кое сега е локално, треба да се прошири низ цела Македонија.
2. Во востанието учествуваат луѓе од самата Македонија, кои се чувствуваат Македонци и ја сакаат слободата на својата татковина.
3. Во востанието можат да учествуваат и сите македонски жители, без разлика на верата и народноста, доста е да ја сакаат слободата.
...
9. Нашата цел на Македонското востание не е никаква тајна, таа е ослободувањето на Македонија, таа земја на славните словенски просветители и учители св. Кирил и Методија, која со векови страда под турското ропство. Затоа секој што не се бори за нејзиното ослободување, туку си прави своја сметка, за него нема место во востанието."
Во Правилата точно е деклариран и односот кон Бугарското Кнежевство. Во членовите 186 и 187 се вели: "Македонскиот востанички комитет ќе ја извести и владата на Кнежевството Бугарија дека Македонците не ќе имаат друго мешање со Кнежевството освен братска помош од тие словенски наши браќа. Македонскиот востанички комитет ќе се претставува од наши делегати, а Кнежевството при Комитетот може да испрати свои делегати."
Исто така, со чл. 200 и 201 е прецизно кодификуван и односот кон Бугарската егзархија: "Светата Бугарска егзархија на чело со Неговото Блаженство води политика повеќе од чудна, бидејќи под претекст дека се грижи за Македонците, кои остануваат под непосредната власт на Турците, одржува тесни врски со турската влада во Цариград и има големо пријателство со неа, така што преку таа влада, си мисли, откако ќе им угоди на Турците, ќе спечали да има влијание пред нив, за да испраќа духовни началници (владици) во Македонија што ќе го заштитуваат македонското население од потисниците. Тешко на Македонија. Македонскиот востанички комитет не ја одобрува таквата калпава политика, којашто ги разбива сосредоточените народни сили - и ги врзува рацете на Македонија за ослободувањето. Македонскиот востанички комитет ги поканува свештениците во Македонија да не ги исполнуваат егзархиските наредби во земјата и да се присоединуваат кон востанатиот македонски народ до ослободувањето, а подоцна ќе се реши и црковното прашање во Македонија".
Бидејќи раководството на востанието ги почувствувало разбивачките активности на Бугарскиот комитет, и со чл. 205 и 206 озаконува за понатаму Софискиот централен комитет да нема веќе никакви обврски спрема Македонското востаниее, па затоа: "Сите наредби на Софискиот централен комитет се отповикуваат, а востанието ќе се раководи од Македонскиот востанички комитет што се наоѓа во Македонија".
Со Правилата се бара "сите Македонци да ги исполнуваат наредбите на овие Правила-устав без поговор до ослободувањето на Македонија и до донесувањето на мирновременскиот устав на автономна Македонија".
Со ваков дух и национална концепција војводата на чета и член на Главниот штаб на ова востание Ѓорѓија М. Пулевски уште во пламенот на борбите ја испеал и сепаратно ја објавил во Софија првата револуционерна поема во македонската литературна историја "Самовила Македонска", а веднаш по враќањето од востаничкиот фронт (мај 1879) ги објавува и двата дела на првата стихозбирка на македонски јазик "Македонска песнарка".
Бидејќи прашањето за кодификацијата на македонскиот литературен јазик пак стана клучно во македонската ослободителна борба, Пулевски во Софија го објави и првиот дел од својот учебник "Слогница речовска" што претставува и прва печатена граматика на македонскиот јазик, а работеше и врз ракописот "Славјанско-маќедонска општа историја" што беше конечно завршен во 1892 година и претставува прва историја на Македонија на македонски јазик. Меѓутоа, веднаш по задушувањето на Кресненското востание, со продолжената востаничка дејност во цела Македонија, во моментот кога во Цариград амбасадорите на големите сили работат врз подготовката на текстот за предвидениот Органски устав на Македонија во согласност со решенијата на Берлинскиот конгрес, а турската влада го испраќа за разгледување својот Закон за вилаетите во Европска Турција, - во мај 1880 год. во месноста Гремен-Теќе во Островскиот округ е свикано Народно собрание на Македонија што избира и Привремена влада на Македонија. Во Решението од 21 мај на Привременото народно собрание (што и е испратено и на руската влада) меѓу другото се вели дека Собранието на привремените претставници од разните епархии, привремено избрани од населението на Македонијаа, ја разгледало политичката положба и средствата за постигнување на желбите на македонските народностии и со општа согласност на членовите на Македонското народно собраниее била донесена програмска резолуција.
(Во Резолуцијата се вели:
а) Да и се соопштат справедливите барања од македонското народно население на Високата порта со посредство на генерал-губернаторот во Македонија за Портата да побрза со исполнувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор и да свика законски претставници на Македонија за разгледување и приспособување на Органскиот устав.
б) Да им се предаде ова решение на претставниците на европските држави потписнички на Берлинскиот договор со молба да им го препратат на своите респективни влади и да ги замолат да интервенираат кај Портата за незабавно воведување и исполнување на решенијата од гореспомнатиот договор што се однесуваат за Македонија.
в) да се испратат специјални лица да го направат тоа и во Цариград.
г) За исполнувањето на денеска донесените решенија назначуваме Привремена македонска влада од следниве лица: Васил Симу, Анастас Димитриевич и Али Ефенди (Албанец).
д) Привремената македонска влада е задолжена да настојува да се направи следново:
а. За обезбедување на сосем таен начин помош од Европските сили за незабавно исполнување на одредбите на Берлинскиот договор што се однесуваат за Македонија.
б. За назначување воени началници за исполнување на желбите на македонското население, во случај на неуспех, со вооружена рака.
в. Ако Привремената влада увиди дека Високата порта води политика за одлагање на решението, тогаш со решителна прокламација да ја повика вооружената помош од македонското народонаселение, да го повика на оружје за самото тоа да ја прифати борбата за своето постоење.
г. Со таква прокламација Привремената влада ќе се обрати за помош од владите заинтересирани за преродбата на старата Македонија, а исто така за помош од сите слободољубиви.
д. Привремената влада се задолжува да ја организира привремената организација на воените и граѓанските власти, да изнајде средства за исполнување на наведените решенија и за симболот на македонското знаме, печатите и воопшто се што се однесува за изградувањето на привремената управа.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Жесток терор и прогонство на македонската емиграција во Бугарија
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
Тешко на Македонија
Незадоволни од берлинските решенија, Македонците брзо реагираа со едно широко поставено Кресненско македонско востание (1878-1879). На чело на движењето пак застана Д. Попгеоргиев Беровски, бидејќи неговите востанички сили уште од 1876 година беа мобилни и учествуваа во создавањето слободна територија во Источна Македонија во Руско-турската војна. Нему му се приклучија и скоро сите војводи од војната со своите чети, а им пристапија и голем број доброволци од Македонија и од емиграцијата во Романија, Србија, Грција и Бугарија. Платформата на востанието е видлива уште од преамбулата на Правилата на Македонскиот востанички комитет од 1878 год., каде што се "озаконува":
"Познато ни е на сите нас дека злосреќната наша земја Македонија поради причини на егоистични цели од страна на големите сили е оставена пак во Турција по Берлинскиот конгрес. Како резултат на тоа дојде во одделните области на нашата татковина до многу крвави сцени познати на секого.
Со желба да го отфрлиме од нашата татковина турскиот јарем, секој од нас, кој колку што може, станавме да се жртвуваме, бидејќи од секого од нас е нужна помош. Ние востанавме како поборници на слободата. Со нашата крв што ја пролеваме низ полињата и горите Македонски ние служиме како Македонска војска на Александра Македонски за слободата, со нашата девиза: "Слобода или смрт!".
"За Целта на востанието во Македонија" Правилата јасно сведочат:
"1. Востанието во Македонија, кое сега е локално, треба да се прошири низ цела Македонија.
2. Во востанието учествуваат луѓе од самата Македонија, кои се чувствуваат Македонци и ја сакаат слободата на својата татковина.
3. Во востанието можат да учествуваат и сите македонски жители, без разлика на верата и народноста, доста е да ја сакаат слободата.
...
9. Нашата цел на Македонското востание не е никаква тајна, таа е ослободувањето на Македонија, таа земја на славните словенски просветители и учители св. Кирил и Методија, која со векови страда под турското ропство. Затоа секој што не се бори за нејзиното ослободување, туку си прави своја сметка, за него нема место во востанието."
Во Правилата точно е деклариран и односот кон Бугарското Кнежевство. Во членовите 186 и 187 се вели: "Македонскиот востанички комитет ќе ја извести и владата на Кнежевството Бугарија дека Македонците не ќе имаат друго мешање со Кнежевството освен братска помош од тие словенски наши браќа. Македонскиот востанички комитет ќе се претставува од наши делегати, а Кнежевството при Комитетот може да испрати свои делегати."
Исто така, со чл. 200 и 201 е прецизно кодификуван и односот кон Бугарската егзархија: "Светата Бугарска егзархија на чело со Неговото Блаженство води политика повеќе од чудна, бидејќи под претекст дека се грижи за Македонците, кои остануваат под непосредната власт на Турците, одржува тесни врски со турската влада во Цариград и има големо пријателство со неа, така што преку таа влада, си мисли, откако ќе им угоди на Турците, ќе спечали да има влијание пред нив, за да испраќа духовни началници (владици) во Македонија што ќе го заштитуваат македонското население од потисниците. Тешко на Македонија. Македонскиот востанички комитет не ја одобрува таквата калпава политика, којашто ги разбива сосредоточените народни сили - и ги врзува рацете на Македонија за ослободувањето. Македонскиот востанички комитет ги поканува свештениците во Македонија да не ги исполнуваат егзархиските наредби во земјата и да се присоединуваат кон востанатиот македонски народ до ослободувањето, а подоцна ќе се реши и црковното прашање во Македонија".
Бидејќи раководството на востанието ги почувствувало разбивачките активности на Бугарскиот комитет, и со чл. 205 и 206 озаконува за понатаму Софискиот централен комитет да нема веќе никакви обврски спрема Македонското востаниее, па затоа: "Сите наредби на Софискиот централен комитет се отповикуваат, а востанието ќе се раководи од Македонскиот востанички комитет што се наоѓа во Македонија".
Со Правилата се бара "сите Македонци да ги исполнуваат наредбите на овие Правила-устав без поговор до ослободувањето на Македонија и до донесувањето на мирновременскиот устав на автономна Македонија".
Со ваков дух и национална концепција војводата на чета и член на Главниот штаб на ова востание Ѓорѓија М. Пулевски уште во пламенот на борбите ја испеал и сепаратно ја објавил во Софија првата револуционерна поема во македонската литературна историја "Самовила Македонска", а веднаш по враќањето од востаничкиот фронт (мај 1879) ги објавува и двата дела на првата стихозбирка на македонски јазик "Македонска песнарка".
Бидејќи прашањето за кодификацијата на македонскиот литературен јазик пак стана клучно во македонската ослободителна борба, Пулевски во Софија го објави и првиот дел од својот учебник "Слогница речовска" што претставува и прва печатена граматика на македонскиот јазик, а работеше и врз ракописот "Славјанско-маќедонска општа историја" што беше конечно завршен во 1892 година и претставува прва историја на Македонија на македонски јазик. Меѓутоа, веднаш по задушувањето на Кресненското востание, со продолжената востаничка дејност во цела Македонија, во моментот кога во Цариград амбасадорите на големите сили работат врз подготовката на текстот за предвидениот Органски устав на Македонија во согласност со решенијата на Берлинскиот конгрес, а турската влада го испраќа за разгледување својот Закон за вилаетите во Европска Турција, - во мај 1880 год. во месноста Гремен-Теќе во Островскиот округ е свикано Народно собрание на Македонија што избира и Привремена влада на Македонија. Во Решението од 21 мај на Привременото народно собрание (што и е испратено и на руската влада) меѓу другото се вели дека Собранието на привремените претставници од разните епархии, привремено избрани од населението на Македонијаа, ја разгледало политичката положба и средствата за постигнување на желбите на македонските народностии и со општа согласност на членовите на Македонското народно собраниее била донесена програмска резолуција.
(Во Резолуцијата се вели:
а) Да и се соопштат справедливите барања од македонското народно население на Високата порта со посредство на генерал-губернаторот во Македонија за Портата да побрза со исполнувањето на чл. 23 од Берлинскиот договор и да свика законски претставници на Македонија за разгледување и приспособување на Органскиот устав.
б) Да им се предаде ова решение на претставниците на европските држави потписнички на Берлинскиот договор со молба да им го препратат на своите респективни влади и да ги замолат да интервенираат кај Портата за незабавно воведување и исполнување на решенијата од гореспомнатиот договор што се однесуваат за Македонија.
в) да се испратат специјални лица да го направат тоа и во Цариград.
г) За исполнувањето на денеска донесените решенија назначуваме Привремена македонска влада од следниве лица: Васил Симу, Анастас Димитриевич и Али Ефенди (Албанец).
д) Привремената македонска влада е задолжена да настојува да се направи следново:
а. За обезбедување на сосем таен начин помош од Европските сили за незабавно исполнување на одредбите на Берлинскиот договор што се однесуваат за Македонија.
б. За назначување воени началници за исполнување на желбите на македонското население, во случај на неуспех, со вооружена рака.
в. Ако Привремената влада увиди дека Високата порта води политика за одлагање на решението, тогаш со решителна прокламација да ја повика вооружената помош од македонското народонаселение, да го повика на оружје за самото тоа да ја прифати борбата за своето постоење.
г. Со таква прокламација Привремената влада ќе се обрати за помош од владите заинтересирани за преродбата на старата Македонија, а исто така за помош од сите слободољубиви.
д. Привремената влада се задолжува да ја организира привремената организација на воените и граѓанските власти, да изнајде средства за исполнување на наведените решенија и за симболот на македонското знаме, печатите и воопшто се што се однесува за изградувањето на привремената управа.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Жесток терор и прогонство на македонската емиграција во Бугарија
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
No comments:
Post a Comment