На 18 октомври 1912 година Србија, Бугарија и Грција и објавија војна на Турција, а командантите на нивните врховни команди издадоа заповед воените единици, од албанските планини до Црното Море, да појдат во напад. Кога ќе се погледне наназад и ќе се проследи развојот на настаните, лесно ќе се заклучи: војната, всушност, започнала заради поделба на Македонија, сеедно што мотото на нејзиниот повод е завиткан во шарената лага за некакво "ослободување на Македонија!". Почетокот на Првата балканска војна го означи крајот на повеќегодишните договарања меѓу Србија и Бугарија како да се подели, пред сe македонската територија и некои други области над кои се ширела шепата на Турската империја. Имено, уште во октомври 1911 година Бугарија и ставила до знаење на Србија дека треба "што поскоро да се разберат околу територијата на Македонија, односно кој што ќе добие таму". Притоа, не станало збор за "спорните" територии, туку за оние што се "сигурни": Бугарија би се согласила на Србија да и припадне Скопје, а таа за себе да ги задржи Солун, Битола и Велес. На двете заинтересирани страни им одело на рака и тоа што Турција влегла во војна со Италија (октомври 1911 година). По повеќемесечни интензивни договарања, на 13 март 1912 година е потпишан (јавно) Договор за пријателство и сојуз, на кој му било додадено дополнување во вид на "таен анекс", чиј член 2 предвидувал, најдоцна по три месеци откако "со заедничка работа би се реализирале сите територијални придобивки", Србија да го признае правото на Бугарија на територијата источно од Родопите и реката Струма, а Бугарија на Србија правото на територијата северно и западно од Шара. Територијата, пак, меѓу Шар, Родопите, Архипелагот и Охридското Езеро, доколку на овој простор не може да се формира автономија, со оглед на "интересите на српската и бугарската народност", и на "другите надворешни и внатрешни причини", би била поделена според линијата повлечена од Голем Врв (северно од Крива Паланка) до Охридското Езеро. Тогаш падна и српската изјава: "Ние сме готови на сè и ќе влеземе во секаква комбинација, со Бога или со ѓаволот ако притреба, за да ги решиме нашите животни интереси". А бугарската страна изјави: "Македонските Бугари беа изгубени за нашата кауза, бидејќи тргнаа по својот пат".
Веднаш потоа српско-бугарскиот сојуз бил проширен со Одбранбениот сојузнички договор меѓу Бугарија и Грција од 29 мај, меѓу Србија и Грција од септември, меѓу Бугарија и Црна Гора и Црна Гора и Србија, така што до почетокот на октомври 1912 година бил оформен Четворниот балкански сојуз против Турција. Во меѓувреме, пропагандните апаратури ја верглаа, постојано и настојчиво, потребата да им се помогне на "браќата христијани" во нивните настојувања да се ослободат од турското ропство. Не само што во ова поверуваа народите на соседните земји на Македонија, туку поверува, во еден добар дел, и самото македонско население.
Целата територија на Македонија била опфатена со воени акции. Силите на сојузниците, по неколкуте последователни победи над турската војска, ја окупирале Македонија и ја принудиле Турција на 4 декември, таа, 1912 година, да побара склучување договор.
Во борбите на сојузниците против Турците зеле активно учество и чети составени од Македонци. Така, Штабот што го организирала Врховната бугарска команда за организирање македонски чети и кој бил раководен од врховистите Александров и Протогеров, организирал и испратил во Македонија 44 чети, кои, заедно со 34 чети што дејствувале во самата Македонија, претставувале едно јадро од околу 1.500 македонски доброволци. Одредот, пак, на Јане Сандански имал околу 500 души и тој во Мелник, откако во него влегол Сандански со своите четници, воспоставил своја власт. Покрај четите со доброволци, Штабот на бугарската армија формирал и 12 бригади со доброволци, од кои 10 чисто македонски со 12.000 ополченци - доброволци. На тој начин во бугарската армија се бореле околу 14.000 Македонци. И Врховната српска команда формирала доброволни чети од Македонци - вкупно 30 со 400 доброволци. Помош на српската војска укажувале и други македонски чети, надвор од овие доброволечки. Така, на пример, четата на Петар Чаулев го прочистила патот до Охрид, влегла прва во градот и воспоставила привремена управа во него.
Постоеле доброволечки чети и во Грција, составени од Македонци и Власи од Македонија. Нивниот број не е точно утврден.
Меѓутоа, како по правило, од која и да е делба, некој мора да е незадоволен. Овојпат, тоа била Србија. Бидејќи во меѓувреме таа го загубила излезот на Јадранско Море, побарала компензација во Македонија по должината на реката Вардар. Бугарите тоа го одбиле. И Грција барала нешто специјално: правото на Солун и уште "нешто" од источните македонски територии. Бугарија го одбила и тоа. Тајно, Србија и Грција на 1 јуни 1913 година се договориле за заедничка акција против Бугарите. Ним им се придружила и Романија, која ја побарала Јужна Добруџа. Русија се обидела работите да се решат по мирен пат, додека, пак, Австро-Унгарија, држејќи ја страната на Буга-рија, работела на тоа страните да се скараат, а најновиот сојуз, кој, повеќе од очигледно, бил вперен против Бугарите, да се распадне. Потпирајќи се на поддршката на Виена, на 29 јуни 1913 година, бугарската војска ги нападнала своите довчерашни сојузници.
И оваа меѓусојузничка војна исцело се водела на територијата на Македонија. На 10 јули во војната се вклучила и Романија, а четири дена подоцна и Турција. Тоа било премногу за Бугарија: таа претрпела катастрофален пораз и под итно побарала примирје.
Победниците не сакале да ја испуштат шансата на Бугарија да и наметнат услови, кои на Балканот ќе "воспостават праведна рамнотежа". А под тоа подразбирале меѓусебно разграничување на сметка на Македонија, не водејќи притоа грижа за етничката, политичката и економската целост на територијата врз која почнале да ги кројат новите граници, по вторпат за неполна година. Во почетокот на август 1913 година во Букурешт е склучен Букурешкиот мир. Според него, целата "неспорна зона" и припаднала на Србија. Грција се утврдила во Солун и ја добила територијата на југоисточна Македонија. Бугарите го загубиле сè она што го добиле во Првата балканска војна од Турција, освен Источна (Пиринска) Македонија. Така и на тој начин заврши долгогодишното надмудрување околу македонскиот простор на великобугарските, великосрпските и великогрчките аспирации кон Македонија.
Она што се случувало за време на војните и по поделбата, најдобро говори за тоа до кои граници можат да стигнат националистичките и шовинистичките страсти. Во меѓусојузничката војна, на пример, гонејќи ја бугарската војска, Грците систематски ги палеле и гореле до темел сите македонски села, вршејќи притоа и масовни убиства. Тоа го направила грчката војска и кога влегла во Кукуш и кога ги зазела селата околу него: околу 400 старци и деца биле затворени во Домот за старци, каде што биле ликвидирани. Според однапред подготвените листи, во градот биле убиени неколку десетици истакнати Македонци. Специјално за тоа подготвени грчки единици уништиле 40 македонски села. Во селото Аканџели се собрале 4.000 бегалци од Кукушко. На 6 јули 1913 година во селото влегла една грчка воена единица и, наспроти тоа што била пречекана со бели знамиња, селото било запалено, а меѓу бегалците бил направен ужасен колеж - убиени 356 мажи, жени, деца, старци. Во Серез, грчката милиција уапсила околу 200 Македонци, кои потоа, постапно, биле ликвидирани со колење. Во градот Ингрита биле заклани околу 1.000 мажи.
Со ништо зад грчките злосторства не заостанувале ни бугарските војски и врховистичките чети. Во гратчето Докаст, населено со грчко и турско население, од 570 куќи тие изгореле 270 и убиле стотина луѓе. Наводно, одмаздувајќи се за искланото македонско население во Серез, тие од 6.000 куќи во овој град изгореле 4.000, кога повторно го зазеле градот, и масакрирале многу жители, главно Турци и Грци во овој македонски град. Воопшто, на подрачјето на јужна Македонија Грците изгореле околу 16.000 куќи, а повеќе од 100.000 Македонци тие денови со сила биле принудени да ги напуштат родните огништа и да избегаат во соседните земји.
Во пожарењето и убиствата ширум Македонија не заостанувале ни српските "ослободители": голем број села биле изгорени, при што биле убиени повеќемина нивни жители, а во Битола, Скопје, Штип и Гевгелија, српската војска, полицијата и четниците, извршиле масовни колежи.
Трагичните последици на Балканските војни не завршиле само со ова: огромен број бегалци од Македонија, принудени со закани и сила да ги напуштат илјадагодишните огништа, масовно бегале во Бугарија, Грција и Србија. Околу 112.000 бегалци се обиделе да најдат заштита во Бугарија, од кои 50.000 биле Македонци. Грција добила 157.000 бегалци, главно Турци и Грци, кои се населиле наместо избеганите Македонци. Околу 1.000 бегалци се населиле на македонската територија што ја окупирала Србија. На тој начин се случила дотогаш невидена драма на европскиот простор: околу половина милион луѓе станале бегалци во сопствената, македонска, земја!
Очигледно: на агресивните соседи им станало сосема јасно дека нивните со децении организирани пропаганди во Македонија не ги даваат очекуваните резултати и нема да ги дадат во иднина. Александар Белиќ уште во 1913 година подвлече: "На крајот им беше познато тврдењето на самите Македонци дека се подеднакво далеку и од Србите и од Бугарите...". Голем дел од македонската интелигенција размислуваше како Димитар Ризов: "Вистина е дека професорите во Гимназијата ни зборуваа дека сме Срби, како и на оние во Бугарската гимназија оти се Бугари, но ние во себе си мислевме, а тоа и дома ни го зборуваа: сеедно, нека прикажуваат тие, но ние сме си Македонски Словени-христијани...". Кога е така, повеќе од јасно е дека Бугарија, Србија и Грција кренаа раце од пропагандата, и она што не го направија преку неа, се обидоа, преку двете Балкански војни, да го направат со оружјето. Димитрија Чуповски во своето гласило "Македонскиј голос", во Петроград, во тоа време ќе ја објави статијата "Македонија и Македонците", сериозен, значаен оглед за историјата на Македонија, со што се удрени темелите на современата македонска историографија. Во неа тој, меѓу другото, ќе рече: "На тој начин Македонија, во однос на Бугарија, Србија, Грција и Црна Гора, се појавува како сојузник во сегашната балканска војна. Воопшто, во таа војна учествуваа повеќе од 100.000 Македонци, не земајќи ја предвид помошта од целото население што им ја укажуваше на сојузниците за своето ослободување. Правдата бара, кога веќе Македонија се бореше против Турците за својата слобода под паролата "Македонија на Македонците", и им помагаше во времето на сојузнштвото, тогаш треба и од Балканскиот сојуз, интересите на Македонија да се признаат и задолжително да добијат свое задоволување во вид на автономија. Во текот на речиси 20 векови македонскиот народ секогаш и при сите околности се стремел кон слобода и кон самостојност."
На 1 март 1913 година до Конференцијата на претставниците на големите држави во Лондон, заедно со географско-етничката карта на Македонија, што ја подготви Д. Чуповски, македонската колонија од Петроград испрати Меморандум за независноста на Македонија, на француски и на руски јазик. Во него стои и ова: "Европа е готова да ја направи истата грешка што ја направи во 1788 година. Наместо Македонија да се прогласи за самостојна држава, нејзините ослободители решија да ја разделат меѓу себе... Македонците го извојуваа правото на самоопределување и низ целата своја најнова историја... Сега во Македонија царува ужасен терор, слободата на сојузниците нема граници, никој од Македонците нема право да отпатува од Македонија во странство за да протестира кај европските држави. Кој ќе се обиде да го стори тоа, него или го убиваат или го ставаат в затвор. Војските на сојузниците ја опкружија цела Македонија со железен обрач. На македонскиот народ му е потребна: 1. Македонија во своите географски, етнографски, историски и економско-политички граници да остане единствена, неделива, независна балканска држава; 2. во најскоро време да се свика, врз основа на општо гласање, македонско народно собрание во Солун, кое подобро ќе го разработи внатрешното устројство на државата и ќе го определи својот однос со соседните држави."
Во петроградскиот весник "Славјанин" Д. Чуповски, под псевдонимот Управда, на 21 април 1913 година ќе ја објави статијата "Македонската држава", во која предвидува дека "... И покрај енергичното спротивставување на самите Македонци, делбата на Македонија ќе доведе несомнено до меѓусебна крвава борба меѓу сојузниците... Балканскиот Полуостров е премногу мал за да можат на него да коегзистираат неколку великодржавни идеи. Само во федеративна држава составена од сите балкански народи, во која мора да влезе врз еднакви права и неделивата, во внатрешните свои работи самостојна Македонија - само таквата федерација може да им обезбеди мирна коегзистенција и прогрес на балканските народи!"
Наце Димов Чуповски, братот на Димитрија, во брошурата "Политички преглед на Македонија и Македонците", отпечатена во март 1913 година во Петроград, ќе запише: "Македонскиот народ нема да се помири ни со оние што се стремат да му го одземат јазикот, обичаите и природниот стремеж да биде слободен стопан во својата куќа. Ете, ако Србите, Грците и Бугарите се откажат од тој стремеж, само тогаш Македонија ќе живее дружно со Грците и ќе остане вечен сојузник на Србите и Бугарите".
До владите и до општественото мислење на сојузничките балкански држави беше испратен и Меморандум на Македонците на 7 јуни 1913 година во кој "во името на природното право, во името на историјата", Македонците го ставаат на знаење до општествената јавност следново:
"Македонија е населена со еднородно население, со своја историја, па според тоа и со право на самоопределување. Македонија треба да биде самостојна држава, во своите природни граници македонската држава треба да биде одделна рамноправна единица на Балканскиот сојуз со своја Црква, што ќе се востанови на темелите на древната Охридска архиепископија". На крајот се предлага да се свика народно претставничко тело во Солун. Потписници на Меморандумот се членовите на најтесното раководство на Македонската колонија од Петроград, од каде Меморандумот е пратен.
Штитејќи ги сопствените интереси, големите сили во Париз (јуни - номеври 1919), наспроти очигледниот факт дека со поделбата на Македонија се черечат еден народ и една земја, ги потврдија одлуките на Букурешкиот мир од 1912 година, со мошне скромни измени.
На Конференцијата, македонското прашање, во оваа или во онаа форма, беше присутно во текот на целата нејзината работа. Пред Комитетот за нови држави постоеја три предлози според кои "најправедно" би требало да се реши горливиот проблем на Балканот: македонското прашање. Италијанската делегација на 10 јуни 1919 година предложила Македонија да добие статус на автономија во рамките на границите на Кралството СХС. Притоа би бил предвиден најголем степен на самоуправување, при што Македонија би добила автономно собрание, пред кое македонскиот гувернер би бил одговорен, безразлично што тој би бил поставен од југословенската влада. На спротивставување на француската делегација, Италијанците на наредната седница на Комитетот за нови држави го измениле предлогот за политичка автономија на Македонија и него го свеле на административна самоуправа, со централен совет во Битола. Француската делегација, штитејќи ги интересите на "своето чедо", Кралството СХС, категорично беше против каква и да е автономија на Македонија, предлагајќи македонското прашање да се разгледува заедно со прашањето за заштитата на малцинствата и дека општите ставови за проблемот и заштитата на малцинствата се доволна гаранција населението во Македонија да ужива слобода и заштита. Англичаните излегоа со свој предлог: во Македонија да се воведе посебна контрола од Друштвото на народите за да се зачуваат гаранциите против угнетувањето. Инсистирањето на Франција да се симне македонското прашање од дневен ред, завршило со ставот на нејзината делегација дека "Македонците немаат јасно дефинирана националност, а населението е поделено на партии, кои, со оглед на настаните, го менуваат својот карактер".
Штитејќи го барањето на Пашиќ, на новата држава, Кралството на СХС, да и се обезбеди "стратешка граница",
Франција, која, практично, одлучуваше за сe на Конференцијата се избори, без голем напор, да мине нејзиното гледање дека во рамките на Кралството СХС, а во согласност со општиот критериум за правото на малцинствата, населението во Македонија ќе може да биде заштитено.
И пред Конференцијата, и по неа, барањата на македонските друштва и на Македноците поединечно, упатувани до општествената светска и балканска јавност и до компетентните институции, беа постојани и драматични. Внатрешната револуционерна организација и прогресивните политички групи на македонскиот народ, на Мировната конференција во Париз покренаа две основни барања од посебно меѓународно правно значење, ќе истакне д-р Александар Христов. Прво, до Мировната конференција беше упатено барањето да се прифати делегацијата на ВМРО, која во името на македонскиот народ ќе ги изложи неговите легитимни интереси за решавањето на таканареченото македонско прашање и "склучувањето на меѓународните договори во кои се тангираат неговите витални и национални права" и барањето македонскиот народ да биде претставен на Конференцијата од страна на ВМРО, бидејќи историска вистина е дека само оваа Организација е вистинскиот претставник на македонскиот народ. Обраќајќи му се на Жорж Клемансо, претставниците на ВМРО особено подвлекуваа дека "македонската емиграција во Бугарија за време од 30 години создаде малубројна група на бугаризирани Македонци, кои не се посветија комплетно на интересите на својата родена земја, туку на Бугарија. Тие луѓе, кои, воопшто, се сомнителни и во двете татковини, кои се, како што велиме ние, нерешителни, предложија делегати на Конференцијата да бидат две личности, Тодор Александров и Протогеров, заколнати пријатели на Кајзерот и на Фердинанд и организатори на масакрот во Ниш!... Единствено од македонските друштва, кои ослободени од бугарските и други политички влијанија, лојално ја претставуваат цела Македонија, се револуционерните комитети на Македонците, собрани во формираната во 1893 година Тајна македонско-одринска револуционерна организација"
Припадниците на Серскиот револуционерен округ, во октомври 1918 година објавија Декларација за решавање на македонското прашање. Во четири точки тие го актуелизираат прашањето за македонска автономија и идното балканско братство. Тие, меѓу другото, побараа Македонија да се установи во нејзините географски граници и главно врз базата: Солун, Вардарска долина, Битола и Скопје, потоа, побараа територијално обновување на Македонија и, на крајот, Македонија да добие за себе, за народностите што ја населуваат и за своите балкански собраќа, најпогодна форма на управа, организирана по примерот на Швајцарската Федеративна Република.
Во Лозана на 15 декември 1918 година беше формиран Генерален совет на македонските друштва во Швајцарија, кој во јуни 1919 година од Лозана испрати апел во кој нагласи дека Македонците не се аморфна маса ниту пак несвесна заедница, како што мнозина заинтересирани сакаат "да нè уверат во тоа". Генералниот совет побара на Македонците да им се даде неприкосновеното право на слободно самоопределување, а Конференцијата да донесе одлуки со кои Македонија ќе биде подигната на ранг на независна држава, со кантонална управа, по примерот на Швајцарија, под протекторат на една од големите сили, при што Македонија, еднаш слободна и независна, ќе послужи како соединувачка врска меѓу балканските држави. Во Апелот до македонскиот народ што на 9 март 1919 година го потпишаа поголем број македонски патриоти и јавни дејци, меѓу кои Ѓорче Петров, Петар Ацев, Туше Делииванов, Михаил Герџиков, Таско Серски, Александар Лозанчев, Димо Хаџи Димов, Петар Поп Арсов, Георги Скрижевски и други, стои дека "македонското население во својата целост стана жртва на една балканска политика, која надворешно имаше извесна национална оправданост, но која фактички, поради географската положба на Македонија, којшто и даваше цена само како на цела, се изрази во стремежите за насилни завојувања, кои го фрлија целото население... во катастрофално самоистребување и сега, искрвавено, разорено..., е исправено пред неопходноста да живее самостојно". Ова население, се подвлекува во Апелот, има право да бара владите на сродните балкански народи да ја "почитуваат Македонија како постојан и рамноправен фактор на Балканот".
ВМРО упати до бугарската влада Мемоар во кој се оспорува нејзиното право пред Мировната конференција во Париз да го застапува македонскиот народ. Привременото претставништво на ВМРО ја обвини бугарската влада дека "... се наоѓа кон насочување на својата политика..." кон фрлање на "Македонија во полна пропаст и во формално уништување". Привременото претставништво на ВМРО наедно го постави и прашањето: "Зошто бугарската влада има негативен став кон идејата за самостојна Македонија, кога таа е должна и таа идеја да ја прифати искрено и безрезервно, т.е. во нејзиниот чист облик?".
Серскиот револуционерен округ на ВМРО, кој стана непосреден следбеник на програмските барања на првобитната ВМРО за создавање македонска држава, објави Декларација во која тргнува од посебните интереси на македонскиот народ во конституирањето на македонската држава, при што истакнува дека македонското прашање "... не е работа на бугарската, грчката или српската државна политика", затоа што како народ тој има право сам да се грижи за својата судбина и за својата земја,,.
За жал, гласот на Македонецот големите сили ниту сакаа да го послушаат ниту го послушаа - поделбата на Македонија веќе беше свршен чин. Според неа Грција заграби најголемо парче: таа доби 35.169 квадратни километри територија од Македонија, Кралството на СХС 25.774, а Бугарија 6.798 квадратни километри. Разгромено беше и населението во Македонија: според неофицијалната статистика, тоа пред Илинденското востание броеше околу 2.500.000 луѓе, а по Париската конференција одвај ја надмина бројката од два милиона луѓе, поточно: 2.028.000 души, што значи војните и емиграциите го намалија населението во Македонија за 270.000 луѓе. Оваа несреќна статистичка слика беше највидлива во Егеј-ска Македонија: во овој дел на Македонија во 1896 година живееле 681.451 жител, од кои 354.406 Македонци, 68.000 Грци, 195.000 Турци и околу 66.000 други. На истава оваа територија во 1920 година бројот на населението беше сведено на 584.294 жители, при што македонското население изнесувало 307.643 или 46.763 души помалку, а грчкото 107.437 или 38.927 луѓе повеќе.
Попусти беа протестите, молбите, декларациите, меморандумите, личните обраќања на претставниците на македонскиот народ до Мировната конференција, до владите на големите сили, до соседите, на македонскиот народ да не се гледа како на "аморфна маса", туку да се цени "духовното единство" на Македонецот, Македонија да се подигне на ранг на "независна држава".Земјата и нејзиниот народ беа поделени грубо,нецивилизирано, надвор од нивните желби и интереси.
Веднаш потоа српско-бугарскиот сојуз бил проширен со Одбранбениот сојузнички договор меѓу Бугарија и Грција од 29 мај, меѓу Србија и Грција од септември, меѓу Бугарија и Црна Гора и Црна Гора и Србија, така што до почетокот на октомври 1912 година бил оформен Четворниот балкански сојуз против Турција. Во меѓувреме, пропагандните апаратури ја верглаа, постојано и настојчиво, потребата да им се помогне на "браќата христијани" во нивните настојувања да се ослободат од турското ропство. Не само што во ова поверуваа народите на соседните земји на Македонија, туку поверува, во еден добар дел, и самото македонско население.
Целата територија на Македонија била опфатена со воени акции. Силите на сојузниците, по неколкуте последователни победи над турската војска, ја окупирале Македонија и ја принудиле Турција на 4 декември, таа, 1912 година, да побара склучување договор.
Во борбите на сојузниците против Турците зеле активно учество и чети составени од Македонци. Така, Штабот што го организирала Врховната бугарска команда за организирање македонски чети и кој бил раководен од врховистите Александров и Протогеров, организирал и испратил во Македонија 44 чети, кои, заедно со 34 чети што дејствувале во самата Македонија, претставувале едно јадро од околу 1.500 македонски доброволци. Одредот, пак, на Јане Сандански имал околу 500 души и тој во Мелник, откако во него влегол Сандански со своите четници, воспоставил своја власт. Покрај четите со доброволци, Штабот на бугарската армија формирал и 12 бригади со доброволци, од кои 10 чисто македонски со 12.000 ополченци - доброволци. На тој начин во бугарската армија се бореле околу 14.000 Македонци. И Врховната српска команда формирала доброволни чети од Македонци - вкупно 30 со 400 доброволци. Помош на српската војска укажувале и други македонски чети, надвор од овие доброволечки. Така, на пример, четата на Петар Чаулев го прочистила патот до Охрид, влегла прва во градот и воспоставила привремена управа во него.
Постоеле доброволечки чети и во Грција, составени од Македонци и Власи од Македонија. Нивниот број не е точно утврден.
Меѓутоа, како по правило, од која и да е делба, некој мора да е незадоволен. Овојпат, тоа била Србија. Бидејќи во меѓувреме таа го загубила излезот на Јадранско Море, побарала компензација во Македонија по должината на реката Вардар. Бугарите тоа го одбиле. И Грција барала нешто специјално: правото на Солун и уште "нешто" од источните македонски територии. Бугарија го одбила и тоа. Тајно, Србија и Грција на 1 јуни 1913 година се договориле за заедничка акција против Бугарите. Ним им се придружила и Романија, која ја побарала Јужна Добруџа. Русија се обидела работите да се решат по мирен пат, додека, пак, Австро-Унгарија, држејќи ја страната на Буга-рија, работела на тоа страните да се скараат, а најновиот сојуз, кој, повеќе од очигледно, бил вперен против Бугарите, да се распадне. Потпирајќи се на поддршката на Виена, на 29 јуни 1913 година, бугарската војска ги нападнала своите довчерашни сојузници.
И оваа меѓусојузничка војна исцело се водела на територијата на Македонија. На 10 јули во војната се вклучила и Романија, а четири дена подоцна и Турција. Тоа било премногу за Бугарија: таа претрпела катастрофален пораз и под итно побарала примирје.
Победниците не сакале да ја испуштат шансата на Бугарија да и наметнат услови, кои на Балканот ќе "воспостават праведна рамнотежа". А под тоа подразбирале меѓусебно разграничување на сметка на Македонија, не водејќи притоа грижа за етничката, политичката и економската целост на територијата врз која почнале да ги кројат новите граници, по вторпат за неполна година. Во почетокот на август 1913 година во Букурешт е склучен Букурешкиот мир. Според него, целата "неспорна зона" и припаднала на Србија. Грција се утврдила во Солун и ја добила територијата на југоисточна Македонија. Бугарите го загубиле сè она што го добиле во Првата балканска војна од Турција, освен Источна (Пиринска) Македонија. Така и на тој начин заврши долгогодишното надмудрување околу македонскиот простор на великобугарските, великосрпските и великогрчките аспирации кон Македонија.
Она што се случувало за време на војните и по поделбата, најдобро говори за тоа до кои граници можат да стигнат националистичките и шовинистичките страсти. Во меѓусојузничката војна, на пример, гонејќи ја бугарската војска, Грците систематски ги палеле и гореле до темел сите македонски села, вршејќи притоа и масовни убиства. Тоа го направила грчката војска и кога влегла во Кукуш и кога ги зазела селата околу него: околу 400 старци и деца биле затворени во Домот за старци, каде што биле ликвидирани. Според однапред подготвените листи, во градот биле убиени неколку десетици истакнати Македонци. Специјално за тоа подготвени грчки единици уништиле 40 македонски села. Во селото Аканџели се собрале 4.000 бегалци од Кукушко. На 6 јули 1913 година во селото влегла една грчка воена единица и, наспроти тоа што била пречекана со бели знамиња, селото било запалено, а меѓу бегалците бил направен ужасен колеж - убиени 356 мажи, жени, деца, старци. Во Серез, грчката милиција уапсила околу 200 Македонци, кои потоа, постапно, биле ликвидирани со колење. Во градот Ингрита биле заклани околу 1.000 мажи.
Со ништо зад грчките злосторства не заостанувале ни бугарските војски и врховистичките чети. Во гратчето Докаст, населено со грчко и турско население, од 570 куќи тие изгореле 270 и убиле стотина луѓе. Наводно, одмаздувајќи се за искланото македонско население во Серез, тие од 6.000 куќи во овој град изгореле 4.000, кога повторно го зазеле градот, и масакрирале многу жители, главно Турци и Грци во овој македонски град. Воопшто, на подрачјето на јужна Македонија Грците изгореле околу 16.000 куќи, а повеќе од 100.000 Македонци тие денови со сила биле принудени да ги напуштат родните огништа и да избегаат во соседните земји.
Во пожарењето и убиствата ширум Македонија не заостанувале ни српските "ослободители": голем број села биле изгорени, при што биле убиени повеќемина нивни жители, а во Битола, Скопје, Штип и Гевгелија, српската војска, полицијата и четниците, извршиле масовни колежи.
Трагичните последици на Балканските војни не завршиле само со ова: огромен број бегалци од Македонија, принудени со закани и сила да ги напуштат илјадагодишните огништа, масовно бегале во Бугарија, Грција и Србија. Околу 112.000 бегалци се обиделе да најдат заштита во Бугарија, од кои 50.000 биле Македонци. Грција добила 157.000 бегалци, главно Турци и Грци, кои се населиле наместо избеганите Македонци. Околу 1.000 бегалци се населиле на македонската територија што ја окупирала Србија. На тој начин се случила дотогаш невидена драма на европскиот простор: околу половина милион луѓе станале бегалци во сопствената, македонска, земја!
Очигледно: на агресивните соседи им станало сосема јасно дека нивните со децении организирани пропаганди во Македонија не ги даваат очекуваните резултати и нема да ги дадат во иднина. Александар Белиќ уште во 1913 година подвлече: "На крајот им беше познато тврдењето на самите Македонци дека се подеднакво далеку и од Србите и од Бугарите...". Голем дел од македонската интелигенција размислуваше како Димитар Ризов: "Вистина е дека професорите во Гимназијата ни зборуваа дека сме Срби, како и на оние во Бугарската гимназија оти се Бугари, но ние во себе си мислевме, а тоа и дома ни го зборуваа: сеедно, нека прикажуваат тие, но ние сме си Македонски Словени-христијани...". Кога е така, повеќе од јасно е дека Бугарија, Србија и Грција кренаа раце од пропагандата, и она што не го направија преку неа, се обидоа, преку двете Балкански војни, да го направат со оружјето. Димитрија Чуповски во своето гласило "Македонскиј голос", во Петроград, во тоа време ќе ја објави статијата "Македонија и Македонците", сериозен, значаен оглед за историјата на Македонија, со што се удрени темелите на современата македонска историографија. Во неа тој, меѓу другото, ќе рече: "На тој начин Македонија, во однос на Бугарија, Србија, Грција и Црна Гора, се појавува како сојузник во сегашната балканска војна. Воопшто, во таа војна учествуваа повеќе од 100.000 Македонци, не земајќи ја предвид помошта од целото население што им ја укажуваше на сојузниците за своето ослободување. Правдата бара, кога веќе Македонија се бореше против Турците за својата слобода под паролата "Македонија на Македонците", и им помагаше во времето на сојузнштвото, тогаш треба и од Балканскиот сојуз, интересите на Македонија да се признаат и задолжително да добијат свое задоволување во вид на автономија. Во текот на речиси 20 векови македонскиот народ секогаш и при сите околности се стремел кон слобода и кон самостојност."
На 1 март 1913 година до Конференцијата на претставниците на големите држави во Лондон, заедно со географско-етничката карта на Македонија, што ја подготви Д. Чуповски, македонската колонија од Петроград испрати Меморандум за независноста на Македонија, на француски и на руски јазик. Во него стои и ова: "Европа е готова да ја направи истата грешка што ја направи во 1788 година. Наместо Македонија да се прогласи за самостојна држава, нејзините ослободители решија да ја разделат меѓу себе... Македонците го извојуваа правото на самоопределување и низ целата своја најнова историја... Сега во Македонија царува ужасен терор, слободата на сојузниците нема граници, никој од Македонците нема право да отпатува од Македонија во странство за да протестира кај европските држави. Кој ќе се обиде да го стори тоа, него или го убиваат или го ставаат в затвор. Војските на сојузниците ја опкружија цела Македонија со железен обрач. На македонскиот народ му е потребна: 1. Македонија во своите географски, етнографски, историски и економско-политички граници да остане единствена, неделива, независна балканска држава; 2. во најскоро време да се свика, врз основа на општо гласање, македонско народно собрание во Солун, кое подобро ќе го разработи внатрешното устројство на државата и ќе го определи својот однос со соседните држави."
Во петроградскиот весник "Славјанин" Д. Чуповски, под псевдонимот Управда, на 21 април 1913 година ќе ја објави статијата "Македонската држава", во која предвидува дека "... И покрај енергичното спротивставување на самите Македонци, делбата на Македонија ќе доведе несомнено до меѓусебна крвава борба меѓу сојузниците... Балканскиот Полуостров е премногу мал за да можат на него да коегзистираат неколку великодржавни идеи. Само во федеративна држава составена од сите балкански народи, во која мора да влезе врз еднакви права и неделивата, во внатрешните свои работи самостојна Македонија - само таквата федерација може да им обезбеди мирна коегзистенција и прогрес на балканските народи!"
Наце Димов Чуповски, братот на Димитрија, во брошурата "Политички преглед на Македонија и Македонците", отпечатена во март 1913 година во Петроград, ќе запише: "Македонскиот народ нема да се помири ни со оние што се стремат да му го одземат јазикот, обичаите и природниот стремеж да биде слободен стопан во својата куќа. Ете, ако Србите, Грците и Бугарите се откажат од тој стремеж, само тогаш Македонија ќе живее дружно со Грците и ќе остане вечен сојузник на Србите и Бугарите".
До владите и до општественото мислење на сојузничките балкански држави беше испратен и Меморандум на Македонците на 7 јуни 1913 година во кој "во името на природното право, во името на историјата", Македонците го ставаат на знаење до општествената јавност следново:
"Македонија е населена со еднородно население, со своја историја, па според тоа и со право на самоопределување. Македонија треба да биде самостојна држава, во своите природни граници македонската држава треба да биде одделна рамноправна единица на Балканскиот сојуз со своја Црква, што ќе се востанови на темелите на древната Охридска архиепископија". На крајот се предлага да се свика народно претставничко тело во Солун. Потписници на Меморандумот се членовите на најтесното раководство на Македонската колонија од Петроград, од каде Меморандумот е пратен.
Штитејќи ги сопствените интереси, големите сили во Париз (јуни - номеври 1919), наспроти очигледниот факт дека со поделбата на Македонија се черечат еден народ и една земја, ги потврдија одлуките на Букурешкиот мир од 1912 година, со мошне скромни измени.
На Конференцијата, македонското прашање, во оваа или во онаа форма, беше присутно во текот на целата нејзината работа. Пред Комитетот за нови држави постоеја три предлози според кои "најправедно" би требало да се реши горливиот проблем на Балканот: македонското прашање. Италијанската делегација на 10 јуни 1919 година предложила Македонија да добие статус на автономија во рамките на границите на Кралството СХС. Притоа би бил предвиден најголем степен на самоуправување, при што Македонија би добила автономно собрание, пред кое македонскиот гувернер би бил одговорен, безразлично што тој би бил поставен од југословенската влада. На спротивставување на француската делегација, Италијанците на наредната седница на Комитетот за нови држави го измениле предлогот за политичка автономија на Македонија и него го свеле на административна самоуправа, со централен совет во Битола. Француската делегација, штитејќи ги интересите на "своето чедо", Кралството СХС, категорично беше против каква и да е автономија на Македонија, предлагајќи македонското прашање да се разгледува заедно со прашањето за заштитата на малцинствата и дека општите ставови за проблемот и заштитата на малцинствата се доволна гаранција населението во Македонија да ужива слобода и заштита. Англичаните излегоа со свој предлог: во Македонија да се воведе посебна контрола од Друштвото на народите за да се зачуваат гаранциите против угнетувањето. Инсистирањето на Франција да се симне македонското прашање од дневен ред, завршило со ставот на нејзината делегација дека "Македонците немаат јасно дефинирана националност, а населението е поделено на партии, кои, со оглед на настаните, го менуваат својот карактер".
Штитејќи го барањето на Пашиќ, на новата држава, Кралството на СХС, да и се обезбеди "стратешка граница",
Франција, која, практично, одлучуваше за сe на Конференцијата се избори, без голем напор, да мине нејзиното гледање дека во рамките на Кралството СХС, а во согласност со општиот критериум за правото на малцинствата, населението во Македонија ќе може да биде заштитено.
И пред Конференцијата, и по неа, барањата на македонските друштва и на Македноците поединечно, упатувани до општествената светска и балканска јавност и до компетентните институции, беа постојани и драматични. Внатрешната револуционерна организација и прогресивните политички групи на македонскиот народ, на Мировната конференција во Париз покренаа две основни барања од посебно меѓународно правно значење, ќе истакне д-р Александар Христов. Прво, до Мировната конференција беше упатено барањето да се прифати делегацијата на ВМРО, која во името на македонскиот народ ќе ги изложи неговите легитимни интереси за решавањето на таканареченото македонско прашање и "склучувањето на меѓународните договори во кои се тангираат неговите витални и национални права" и барањето македонскиот народ да биде претставен на Конференцијата од страна на ВМРО, бидејќи историска вистина е дека само оваа Организација е вистинскиот претставник на македонскиот народ. Обраќајќи му се на Жорж Клемансо, претставниците на ВМРО особено подвлекуваа дека "македонската емиграција во Бугарија за време од 30 години создаде малубројна група на бугаризирани Македонци, кои не се посветија комплетно на интересите на својата родена земја, туку на Бугарија. Тие луѓе, кои, воопшто, се сомнителни и во двете татковини, кои се, како што велиме ние, нерешителни, предложија делегати на Конференцијата да бидат две личности, Тодор Александров и Протогеров, заколнати пријатели на Кајзерот и на Фердинанд и организатори на масакрот во Ниш!... Единствено од македонските друштва, кои ослободени од бугарските и други политички влијанија, лојално ја претставуваат цела Македонија, се револуционерните комитети на Македонците, собрани во формираната во 1893 година Тајна македонско-одринска револуционерна организација"
Припадниците на Серскиот револуционерен округ, во октомври 1918 година објавија Декларација за решавање на македонското прашање. Во четири точки тие го актуелизираат прашањето за македонска автономија и идното балканско братство. Тие, меѓу другото, побараа Македонија да се установи во нејзините географски граници и главно врз базата: Солун, Вардарска долина, Битола и Скопје, потоа, побараа територијално обновување на Македонија и, на крајот, Македонија да добие за себе, за народностите што ја населуваат и за своите балкански собраќа, најпогодна форма на управа, организирана по примерот на Швајцарската Федеративна Република.
Во Лозана на 15 декември 1918 година беше формиран Генерален совет на македонските друштва во Швајцарија, кој во јуни 1919 година од Лозана испрати апел во кој нагласи дека Македонците не се аморфна маса ниту пак несвесна заедница, како што мнозина заинтересирани сакаат "да нè уверат во тоа". Генералниот совет побара на Македонците да им се даде неприкосновеното право на слободно самоопределување, а Конференцијата да донесе одлуки со кои Македонија ќе биде подигната на ранг на независна држава, со кантонална управа, по примерот на Швајцарија, под протекторат на една од големите сили, при што Македонија, еднаш слободна и независна, ќе послужи како соединувачка врска меѓу балканските држави. Во Апелот до македонскиот народ што на 9 март 1919 година го потпишаа поголем број македонски патриоти и јавни дејци, меѓу кои Ѓорче Петров, Петар Ацев, Туше Делииванов, Михаил Герџиков, Таско Серски, Александар Лозанчев, Димо Хаџи Димов, Петар Поп Арсов, Георги Скрижевски и други, стои дека "македонското население во својата целост стана жртва на една балканска политика, која надворешно имаше извесна национална оправданост, но која фактички, поради географската положба на Македонија, којшто и даваше цена само како на цела, се изрази во стремежите за насилни завојувања, кои го фрлија целото население... во катастрофално самоистребување и сега, искрвавено, разорено..., е исправено пред неопходноста да живее самостојно". Ова население, се подвлекува во Апелот, има право да бара владите на сродните балкански народи да ја "почитуваат Македонија како постојан и рамноправен фактор на Балканот".
ВМРО упати до бугарската влада Мемоар во кој се оспорува нејзиното право пред Мировната конференција во Париз да го застапува македонскиот народ. Привременото претставништво на ВМРО ја обвини бугарската влада дека "... се наоѓа кон насочување на својата политика..." кон фрлање на "Македонија во полна пропаст и во формално уништување". Привременото претставништво на ВМРО наедно го постави и прашањето: "Зошто бугарската влада има негативен став кон идејата за самостојна Македонија, кога таа е должна и таа идеја да ја прифати искрено и безрезервно, т.е. во нејзиниот чист облик?".
Серскиот револуционерен округ на ВМРО, кој стана непосреден следбеник на програмските барања на првобитната ВМРО за создавање македонска држава, објави Декларација во која тргнува од посебните интереси на македонскиот народ во конституирањето на македонската држава, при што истакнува дека македонското прашање "... не е работа на бугарската, грчката или српската државна политика", затоа што како народ тој има право сам да се грижи за својата судбина и за својата земја,,.
За жал, гласот на Македонецот големите сили ниту сакаа да го послушаат ниту го послушаа - поделбата на Македонија веќе беше свршен чин. Според неа Грција заграби најголемо парче: таа доби 35.169 квадратни километри територија од Македонија, Кралството на СХС 25.774, а Бугарија 6.798 квадратни километри. Разгромено беше и населението во Македонија: според неофицијалната статистика, тоа пред Илинденското востание броеше околу 2.500.000 луѓе, а по Париската конференција одвај ја надмина бројката од два милиона луѓе, поточно: 2.028.000 души, што значи војните и емиграциите го намалија населението во Македонија за 270.000 луѓе. Оваа несреќна статистичка слика беше највидлива во Егеј-ска Македонија: во овој дел на Македонија во 1896 година живееле 681.451 жител, од кои 354.406 Македонци, 68.000 Грци, 195.000 Турци и околу 66.000 други. На истава оваа територија во 1920 година бројот на населението беше сведено на 584.294 жители, при што македонското население изнесувало 307.643 или 46.763 души помалку, а грчкото 107.437 или 38.927 луѓе повеќе.
Попусти беа протестите, молбите, декларациите, меморандумите, личните обраќања на претставниците на македонскиот народ до Мировната конференција, до владите на големите сили, до соседите, на македонскиот народ да не се гледа како на "аморфна маса", туку да се цени "духовното единство" на Македонецот, Македонија да се подигне на ранг на "независна држава".Земјата и нејзиниот народ беа поделени грубо,нецивилизирано, надвор од нивните желби и интереси.
Извор: Македонско братство
No comments:
Post a Comment