Интервју со проф. д-р Влоџимјеж Пјанка, познат македонист од Варшава, разговаравме на Семинарот за македонски јазик, литература и култура во Охрид. ВЕЧЕР неодамна ексклузивно објави и дел од неговите ставови, кои МАНУ ги подготви за печатење на делото "Откривање и проучување на Македонија во европската наука до формирање на македонските државни институции".
Како од научен аспект го објаснувате потеклото на македонскиот јазик?
Автор сум на две големи книги за македонските топоними. Снимав разговори со луѓе, со професори на универзитетите и ги споредував со толковниот речник и граматиката на Блаже Конески, и видов како се реализира литературната норма во македонскиот јазик, дали луѓето зборуваат литературен македонски јазик или тој е нешто измислено, како што тврдеа Бугарите во својата пропаганда дека Тито го измислил македонскиот јазик и наредил тој да се форсира. Се покажа дека граматички текстовите беа исправни, но во однос на лексиката кај луѓето има дијалектизми. 90 проценти од зборовите ги имаше во толковниот речник, а тоа значи дека нормата веќе тогаш, во 1967 година, не одбегнуваше многу од говорниот јазик како кај Полјаците, Русите и други народи.
Велите дека оспорувањето на македонската теорија за македонскиот јазик долги години беше официјална политика на повоената Бугарија. Мислите ли дека тоа имаше некакви импликации врз македонскиот јазик?
Во тоа време имаше многу други попопуларни работи, а Македонија мораше секогаш да одговара затоа што беше напаѓана. Луѓето кои го оспоруваа македонскиот јазик беа странски слависти од различни земји, особено од западно европските земји. Јас имав еден таков колега во Австрија каде живеев и работев 20 години. Има такви поединци и во мојата родна Полска, но, ние сме доста голема земја каде сепак скоро сите слависти го признаваат македонскиот јазик. Еден полски научник, Мјечислав Малецки, пред војната издаде книги текстови и речник каде во насловот стои "македонски говор", што беше за прв пат во историјата. Добровски, пак, во првите изјави пишуваше дека тој е од бугарско-македонско потекло и тогаш не постоеше литературен македонски јазик, македонска држава. После тоа настанаа и други теории, и српска теорија, дека српскиот јазик бил најстар, дека хрватскиот бил најстар, додека тоа не го испита Словенецот Облак во "Македонски студии"...
Спористите постепено почнаа да зборуваат за македонскиот јазик тогаш кога тој стана службен јазик на Р. Македонија во Југославија. Јас тие книги ги најдов во мојата гимназија. Тогаш, книгите издадени веднаш по војната се фрлаа бидејќи беа од друг режим. Јас овие книги ги украдов од библиотеката и ги чувам до сега. Тие се многу вредни книги. Најстариот писмен јазик на Словените без наслов на корицата а внатре македонски говори. За мене никогаш не постоеше двоумење за потеклото на македонскиот јазик, за потеклото на старословенскиот јазик. Проблемите кои настануваа, пред се имаа политичка основа. Тие што кажувале дека потеклото е бугарско добивале стипендии, добивале многу книги. Само поради еден наслов "старословенскиот јазик има бугарско потекло", книгата во сите славистички центри беше бесплатна.
Дали имате коментар за ставот на таткото на славистиката", чешкиот филолог Јозеф Добровски, кој во 1822 г. кажа дека старословенскиот јазик потекнувал од Бугарија (или од бугарско-македонско-српско наречјее) и кој е Вашиот став по ова прашање?
Македонското име не беше познато секаде и се поистоветуваше македонското со бугарското. Кај Добровски не е бугарско-македонски туку обратно, македонско-бугарски. Исто така, тој немаше доволни познавања за тоа бидејќи тогаш немаше ниту дијалектолошки испитувања, ниту имаше доволно познавања од историјата на словенските јазици, а покрај тоа тој ги поистоветуваше предците на Србите со Прасловените. После, под влијание на еден друг научник, тој зборуваше дека прасловенскиот јазик на сите словени бил српски, но, при крајот на својот живот ја согледал грешката и се вратил на македонско-бугарски. Говорите се блиски иако има граница помеѓу вардарска, пиринска и егејска Македонија. Говорите се нешто друго и не се поврзуваат со териториите.
Сузана ВРЕНЦОВСКА
Дејан ТРАЈКОСКИ
Како од научен аспект го објаснувате потеклото на македонскиот јазик?
Автор сум на две големи книги за македонските топоними. Снимав разговори со луѓе, со професори на универзитетите и ги споредував со толковниот речник и граматиката на Блаже Конески, и видов како се реализира литературната норма во македонскиот јазик, дали луѓето зборуваат литературен македонски јазик или тој е нешто измислено, како што тврдеа Бугарите во својата пропаганда дека Тито го измислил македонскиот јазик и наредил тој да се форсира. Се покажа дека граматички текстовите беа исправни, но во однос на лексиката кај луѓето има дијалектизми. 90 проценти од зборовите ги имаше во толковниот речник, а тоа значи дека нормата веќе тогаш, во 1967 година, не одбегнуваше многу од говорниот јазик како кај Полјаците, Русите и други народи.
Велите дека оспорувањето на македонската теорија за македонскиот јазик долги години беше официјална политика на повоената Бугарија. Мислите ли дека тоа имаше некакви импликации врз македонскиот јазик?
Во тоа време имаше многу други попопуларни работи, а Македонија мораше секогаш да одговара затоа што беше напаѓана. Луѓето кои го оспоруваа македонскиот јазик беа странски слависти од различни земји, особено од западно европските земји. Јас имав еден таков колега во Австрија каде живеев и работев 20 години. Има такви поединци и во мојата родна Полска, но, ние сме доста голема земја каде сепак скоро сите слависти го признаваат македонскиот јазик. Еден полски научник, Мјечислав Малецки, пред војната издаде книги текстови и речник каде во насловот стои "македонски говор", што беше за прв пат во историјата. Добровски, пак, во првите изјави пишуваше дека тој е од бугарско-македонско потекло и тогаш не постоеше литературен македонски јазик, македонска држава. После тоа настанаа и други теории, и српска теорија, дека српскиот јазик бил најстар, дека хрватскиот бил најстар, додека тоа не го испита Словенецот Облак во "Македонски студии"...
Спористите постепено почнаа да зборуваат за македонскиот јазик тогаш кога тој стана службен јазик на Р. Македонија во Југославија. Јас тие книги ги најдов во мојата гимназија. Тогаш, книгите издадени веднаш по војната се фрлаа бидејќи беа од друг режим. Јас овие книги ги украдов од библиотеката и ги чувам до сега. Тие се многу вредни книги. Најстариот писмен јазик на Словените без наслов на корицата а внатре македонски говори. За мене никогаш не постоеше двоумење за потеклото на македонскиот јазик, за потеклото на старословенскиот јазик. Проблемите кои настануваа, пред се имаа политичка основа. Тие што кажувале дека потеклото е бугарско добивале стипендии, добивале многу книги. Само поради еден наслов "старословенскиот јазик има бугарско потекло", книгата во сите славистички центри беше бесплатна.
Дали имате коментар за ставот на таткото на славистиката", чешкиот филолог Јозеф Добровски, кој во 1822 г. кажа дека старословенскиот јазик потекнувал од Бугарија (или од бугарско-македонско-српско наречјее) и кој е Вашиот став по ова прашање?
Македонското име не беше познато секаде и се поистоветуваше македонското со бугарското. Кај Добровски не е бугарско-македонски туку обратно, македонско-бугарски. Исто така, тој немаше доволни познавања за тоа бидејќи тогаш немаше ниту дијалектолошки испитувања, ниту имаше доволно познавања од историјата на словенските јазици, а покрај тоа тој ги поистоветуваше предците на Србите со Прасловените. После, под влијание на еден друг научник, тој зборуваше дека прасловенскиот јазик на сите словени бил српски, но, при крајот на својот живот ја согледал грешката и се вратил на македонско-бугарски. Говорите се блиски иако има граница помеѓу вардарска, пиринска и егејска Македонија. Говорите се нешто друго и не се поврзуваат со териториите.
Сузана ВРЕНЦОВСКА
Дејан ТРАЈКОСКИ
No comments:
Post a Comment