МАКЕДОНСКИОТ ПРЕРОДБЕНСКИ XIX ВЕК
Жесток терор и прогонство на македонската емиграција во Бугарија
Во "Манифестот на Привремената влада на Македонија" што на 11/23. IV 1881 година му е испратен и на рускиот амбасадор во Цариград Н. П. Игнатиев, во кој се повикуваат
"вистинските Македонци, верни деца на татковината" да ги скршат синџирите на ропството и на знамето да напишат: "Единствена и обединета Македонија!". Македонците се повикуваат: "собрани околу знамето на Македонија, како ваш единствен национален белег", дигнете го високо и подгответе го тоа славно знаме за потоа да напишете едногласно: Да живее македонскиот народ, да живее Македонија!"
Истовремено, веднаш по Кресненското востание, во Русе и Софија е формирана и Македонската лига што уште на 2 мај 1879 год. од Малеш Планина објавува проглас за ново востание во Македонија. Главниот штаб на Лигата ја вршел и улогата на Привремена управа на Македонија. Во тоа време доаѓа до контакти и договор за заеднички настап со Привремената влада на Македонија и се подготвува "Уставот за идното државно уредување на Македонија", како и опширните текстови на "Воената инструкција за устројството на Македонската војска во Автономната Држава Македонија" и "Привремената воена инструкција за дејствување на Македонската војска". Континуираното оружено ослободително движење во Македонија веќе доби пошироки размери, ја опфати целата Македонија и ја заокружи својата национална програма. Во јуни 1881 год. настанаа големи апсења во врска со "Охридската завера", а во следната година се очекуваше зголемување на востаничките чети. Поради директното мешање на соседните монархии, Македонската лига и Привремената влада на Македонија не можеа да ја продолжат својата активност, но продолжи оружената борба, а националната македонска мисла се влеа како свест на народот за неизбежноста на борбата за слобода и држава. Паралелно почнуваат да се формираат разни комитети, друштва и други организирани асоцијации на Македонците во земјата и особено во емиграцијата. Во 1882 год. е образувано едно Бугарско-македонско благотворно друштво во Софија што во следната година се модифицира како Македонско друштво, а истовремено е конституирано и Друштво за помагање на бедните Македонци. Кон крајот на 1884 год. во Русе е формирано едно Бугарско-македонско благотворно друштво "Александар Македонски", но истовремено се појавува и отцепничкиот Бугарско-македонски револуционерен комитет "Искра". Во почетокот на 1885 год. во Пловдив е формирано Македонско друштво за собирање помошти за страдните Македонци, но веднаш бил создаден и бугарскиот пандан - Централен комитет за борба за ослободување на Македонија од турското ропство. Во Софија, меѓутоа, уште веднаш по "македонските митинзи", кон крајот на 1884 год. е формирано Друштвото "Македонски глас" што од следната година почнува да го печати и својот истоимен орган "Македонски Глас".
По соединувањето на Источна Румелија со Бугарија и Српско-бугарската војна (1885) и по детронизацијата и абдикацијата на бугарскиот кнез Ал. Батенберг (1886) на чело на бугарската влада застанува македонофобот Ст. Стамболов. Се прави жесток терор и прогонство на секоја помисла за самостоен македонски настап на македонската емиграција во Бугарија. Во 1888 год. Ѓорѓија М. Пулевски ја формира Славјанскомакедонската книжевна дружина што "имаше цел да ја прероди народната македонска литература", но "бугарската влада ја растури и мнозина нејзини членови ги истера од територијата на Кнежевството". Истовремено во Русе се појавува и весникот на Коста Шахов "Македониа" што во следната година е префрлен во Софија и станува најзначајниот орган на македонските интереси во XIX век. Во таа 1889 год. Се формира и Македонско читалиште, а веднаш потоа и Заемо-спестовна каса на Македонците во Софија, додека во Пловдив е организирано Македонското еснафско друштво "за помагање на бедни и опаднати Македонци, од каков и сталеж да се тие".
Паралелно со овие активности сред емиграцијата "дваесетина млади луѓе од Македонија" во Софија во 1885 год. формирале и еден Таен револуционерен македонски комитет што во следната година се поврзува и со Белград и се застапува за признавање на посебната македонска нација, за издигнување на македонскиот јазик како литературен и за обновување на Охридската архиепископија како македонска црква. Во следната година Коста Групче и Наум Евро поднесуваат Програма до Високата порта во Цариград за издавање весник "Македонски Глас" што "би се занимавал со историско-филолошка работа, а помалку со политика". Во писмото до претставниците на големите сили тие подвлекуваат дека Македонците се "посебен народ, со посебна историја, карактер и обичаи и дека немаат ништо заедничко со околните државици, па според тоа никој нема право да претендира на Македонија. И таа им останува на Македонците".
Во рамките на овој општ подем на еманципацијата на македонската национална мисла и ослободителна акција, во таа 1887 год. е формирана и Албанско-македонската револуционерна лига што подготвува Устав и Програма за "самоуправа во нашите две области", т.е. "во Албанија нека наредуваат Албанците, во Македонија Македонците". Исто така, и во Атина Стефан Дамчев Македон (од Битолско) основал едно "Македонско братство" што во 1893 год. преминува во Романија и во Букурешт го издава двојазичниот весник "Албано-Македониа". По екстернирањето од романските власти престојува во Белград и Париз за да се стационира конечно во Лондон, каде што го основува "Националниот комитет за автономија на Македонија и на Албанија" што во 1902 год. го издава својот орган "Л Аутономие" и пројавува разновидна активност до 1905 год. Во тоа време (1887) охриѓанецот Темко Попов го напишува својот национално-политички текст на македонски јазик "Кој је крив?", а на својот пријател во Белград му пишува од Солун дека "националниот дух у Македониа до такво дередже денеска је стигнал, штото ни сам Исус Христос ако слезит од небоно не можит да го уверит Македонеца, оти тој је Блгарин или Србин".
Таа македонска свест ја натера српската пропаганда да испрати најкомпетентни мисионери и на самото место во Македонија да го почувствуваат пулсот на народот и да ја усогласат својата дејност. Токму тогаш Ст. Новаковиќ и предложи на српската влада да тргне по стапките на бугарската пропаганда (од пред дваесет години) и преку употреба на бараниот македонски јазик во училиштето и во пишаната реч да влезе во Македонија. Така беа создадени некои почетни учебници на еден внимателно србизиран јазик, на кој беа печатени и календарите "Вардар" и "Голуб". Новаковиќ и предложи на својата влада да се објави на македонски и Новиот завет, но беше оценето дека тоа може да одигра пресудна улога за афирмација на македонскиот јазик и на македонската национална посебност и предлогот не беше прифатен.
Скоро, меѓутоа, и самата српска пропаганда увиде дека со македонскиот јазик во училиштата и во печатот само уште повеќе ги распалува македонските национални чувства и ја зајакнува националната свест, поради што го отфрли тој пат и продолжи со чистиот српски јазик и со јасната српска национална програма да гради србомански оази во Европска Турција.
Таквата македонска свест најде рефлекс и надвор од Балканот. Во 1886 год. рускиот конзул во Турција И. С. Јастребов во руската престолнина го објави својот зборник, во кој Македонците ги претстави како Срби. Тоа предизвика бурна "етнографска расправија" во балканскиот и во рускиот печат. Истовремено, тогаш вратениот егзархиски преподавател во Солун бесарапскиот Бугарин и руски славист Петар Драганов, како личен сведок, започна да ги објавува резултатите од своите двегодишни научни истражувања на Македонија и Македонците од историски, етнографски, јазичен, литературен и фолклористички аспект, поставувајќи ја основата на македонистиката во Русија. Уште во писмото од 29. VIII 1886 год. од Солун до својот професор и ментор В. И. Ламански тој меѓу другото вели:
"Благодарејќи на тоа што живеам во класичната земја на словенската филологија, јас уште во првиот момент по своето пристигнување во татковината на Светите Кирил и Методија со големо задоволство се зафатив да ги студирам особеностите на акцентот, гласовите, формите и речникот на македонските говори во споредба со бугарските или тракиско-мизиските, од една страна, и со српските, хрватските и словенечките, од друга; со прилог на дијалектографска карта на Балканскиот Полуостров".
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Македонците не се ни Срби, а уште помалку Бугари
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
Жесток терор и прогонство на македонската емиграција во Бугарија
Во "Манифестот на Привремената влада на Македонија" што на 11/23. IV 1881 година му е испратен и на рускиот амбасадор во Цариград Н. П. Игнатиев, во кој се повикуваат
"вистинските Македонци, верни деца на татковината" да ги скршат синџирите на ропството и на знамето да напишат: "Единствена и обединета Македонија!". Македонците се повикуваат: "собрани околу знамето на Македонија, како ваш единствен национален белег", дигнете го високо и подгответе го тоа славно знаме за потоа да напишете едногласно: Да живее македонскиот народ, да живее Македонија!"
Истовремено, веднаш по Кресненското востание, во Русе и Софија е формирана и Македонската лига што уште на 2 мај 1879 год. од Малеш Планина објавува проглас за ново востание во Македонија. Главниот штаб на Лигата ја вршел и улогата на Привремена управа на Македонија. Во тоа време доаѓа до контакти и договор за заеднички настап со Привремената влада на Македонија и се подготвува "Уставот за идното државно уредување на Македонија", како и опширните текстови на "Воената инструкција за устројството на Македонската војска во Автономната Држава Македонија" и "Привремената воена инструкција за дејствување на Македонската војска". Континуираното оружено ослободително движење во Македонија веќе доби пошироки размери, ја опфати целата Македонија и ја заокружи својата национална програма. Во јуни 1881 год. настанаа големи апсења во врска со "Охридската завера", а во следната година се очекуваше зголемување на востаничките чети. Поради директното мешање на соседните монархии, Македонската лига и Привремената влада на Македонија не можеа да ја продолжат својата активност, но продолжи оружената борба, а националната македонска мисла се влеа како свест на народот за неизбежноста на борбата за слобода и држава. Паралелно почнуваат да се формираат разни комитети, друштва и други организирани асоцијации на Македонците во земјата и особено во емиграцијата. Во 1882 год. е образувано едно Бугарско-македонско благотворно друштво во Софија што во следната година се модифицира како Македонско друштво, а истовремено е конституирано и Друштво за помагање на бедните Македонци. Кон крајот на 1884 год. во Русе е формирано едно Бугарско-македонско благотворно друштво "Александар Македонски", но истовремено се појавува и отцепничкиот Бугарско-македонски револуционерен комитет "Искра". Во почетокот на 1885 год. во Пловдив е формирано Македонско друштво за собирање помошти за страдните Македонци, но веднаш бил создаден и бугарскиот пандан - Централен комитет за борба за ослободување на Македонија од турското ропство. Во Софија, меѓутоа, уште веднаш по "македонските митинзи", кон крајот на 1884 год. е формирано Друштвото "Македонски глас" што од следната година почнува да го печати и својот истоимен орган "Македонски Глас".
По соединувањето на Источна Румелија со Бугарија и Српско-бугарската војна (1885) и по детронизацијата и абдикацијата на бугарскиот кнез Ал. Батенберг (1886) на чело на бугарската влада застанува македонофобот Ст. Стамболов. Се прави жесток терор и прогонство на секоја помисла за самостоен македонски настап на македонската емиграција во Бугарија. Во 1888 год. Ѓорѓија М. Пулевски ја формира Славјанскомакедонската книжевна дружина што "имаше цел да ја прероди народната македонска литература", но "бугарската влада ја растури и мнозина нејзини членови ги истера од територијата на Кнежевството". Истовремено во Русе се појавува и весникот на Коста Шахов "Македониа" што во следната година е префрлен во Софија и станува најзначајниот орган на македонските интереси во XIX век. Во таа 1889 год. Се формира и Македонско читалиште, а веднаш потоа и Заемо-спестовна каса на Македонците во Софија, додека во Пловдив е организирано Македонското еснафско друштво "за помагање на бедни и опаднати Македонци, од каков и сталеж да се тие".
Паралелно со овие активности сред емиграцијата "дваесетина млади луѓе од Македонија" во Софија во 1885 год. формирале и еден Таен револуционерен македонски комитет што во следната година се поврзува и со Белград и се застапува за признавање на посебната македонска нација, за издигнување на македонскиот јазик како литературен и за обновување на Охридската архиепископија како македонска црква. Во следната година Коста Групче и Наум Евро поднесуваат Програма до Високата порта во Цариград за издавање весник "Македонски Глас" што "би се занимавал со историско-филолошка работа, а помалку со политика". Во писмото до претставниците на големите сили тие подвлекуваат дека Македонците се "посебен народ, со посебна историја, карактер и обичаи и дека немаат ништо заедничко со околните државици, па според тоа никој нема право да претендира на Македонија. И таа им останува на Македонците".
Во рамките на овој општ подем на еманципацијата на македонската национална мисла и ослободителна акција, во таа 1887 год. е формирана и Албанско-македонската револуционерна лига што подготвува Устав и Програма за "самоуправа во нашите две области", т.е. "во Албанија нека наредуваат Албанците, во Македонија Македонците". Исто така, и во Атина Стефан Дамчев Македон (од Битолско) основал едно "Македонско братство" што во 1893 год. преминува во Романија и во Букурешт го издава двојазичниот весник "Албано-Македониа". По екстернирањето од романските власти престојува во Белград и Париз за да се стационира конечно во Лондон, каде што го основува "Националниот комитет за автономија на Македонија и на Албанија" што во 1902 год. го издава својот орган "Л Аутономие" и пројавува разновидна активност до 1905 год. Во тоа време (1887) охриѓанецот Темко Попов го напишува својот национално-политички текст на македонски јазик "Кој је крив?", а на својот пријател во Белград му пишува од Солун дека "националниот дух у Македониа до такво дередже денеска је стигнал, штото ни сам Исус Христос ако слезит од небоно не можит да го уверит Македонеца, оти тој је Блгарин или Србин".
Таа македонска свест ја натера српската пропаганда да испрати најкомпетентни мисионери и на самото место во Македонија да го почувствуваат пулсот на народот и да ја усогласат својата дејност. Токму тогаш Ст. Новаковиќ и предложи на српската влада да тргне по стапките на бугарската пропаганда (од пред дваесет години) и преку употреба на бараниот македонски јазик во училиштето и во пишаната реч да влезе во Македонија. Така беа создадени некои почетни учебници на еден внимателно србизиран јазик, на кој беа печатени и календарите "Вардар" и "Голуб". Новаковиќ и предложи на својата влада да се објави на македонски и Новиот завет, но беше оценето дека тоа може да одигра пресудна улога за афирмација на македонскиот јазик и на македонската национална посебност и предлогот не беше прифатен.
Скоро, меѓутоа, и самата српска пропаганда увиде дека со македонскиот јазик во училиштата и во печатот само уште повеќе ги распалува македонските национални чувства и ја зајакнува националната свест, поради што го отфрли тој пат и продолжи со чистиот српски јазик и со јасната српска национална програма да гради србомански оази во Европска Турција.
Таквата македонска свест најде рефлекс и надвор од Балканот. Во 1886 год. рускиот конзул во Турција И. С. Јастребов во руската престолнина го објави својот зборник, во кој Македонците ги претстави како Срби. Тоа предизвика бурна "етнографска расправија" во балканскиот и во рускиот печат. Истовремено, тогаш вратениот егзархиски преподавател во Солун бесарапскиот Бугарин и руски славист Петар Драганов, како личен сведок, започна да ги објавува резултатите од своите двегодишни научни истражувања на Македонија и Македонците од историски, етнографски, јазичен, литературен и фолклористички аспект, поставувајќи ја основата на македонистиката во Русија. Уште во писмото од 29. VIII 1886 год. од Солун до својот професор и ментор В. И. Ламански тој меѓу другото вели:
"Благодарејќи на тоа што живеам во класичната земја на словенската филологија, јас уште во првиот момент по своето пристигнување во татковината на Светите Кирил и Методија со големо задоволство се зафатив да ги студирам особеностите на акцентот, гласовите, формите и речникот на македонските говори во споредба со бугарските или тракиско-мизиските, од една страна, и со српските, хрватските и словенечките, од друга; со прилог на дијалектографска карта на Балканскиот Полуостров".
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: Македонците не се ни Срби, а уште помалку Бугари
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
No comments:
Post a Comment