Белградски пратеник ја открива вистината
Министерството за надворешни работи во својот архив чува документ од 1904 година што е од исклучително значење за Македонија.
Во еден извештај упатен до германскиот канцелар и до министерот за надворешни работи (од 1897 год. грофот Фон Билов), пратеникот во Белград ја пренесува содржината на една статија, која извесен г. Балугџиќ ја објавил во еден берлински весник во 1886 година. Балугџиќ во тоа време беше одговорен за односите со јавноста на кнезот Петар (Караѓорѓевиќ), кој во тоа време живееше во егзил во Женева, и уште тогаш ја уживаше неговата доверба. Во 1904 година одлучил - можеби под влијание на Илинденското востание, задушено есента 1903 година - истата статија да ја објави и во својата родна земја, и во органот на Младите Срби, „Словенски југ“, списание на кое и самиот бил претплатен. Балугџиќ се уште бил одговорен за односи со јавноста, но сега на кралот Петар, и статијата ја даде да се објави неколку недели пред крунисувањето, кое беше извршено на 21.9.1904 година.
Во статијата „сите претензии кон Македонија се оценуваат како скршнување во погрешна насока“.
„Пред австриската окупација на Босна, никој во Србија не помислил на искажување претензии кон Македонија“, „...се додека Србија ги бараше своите брегови на Јадранско Море, немаше тврдење дека во Солун има српско население“. „Дури откако на Србите, со насилен акт на Берлинскиот конгрес, им беше одземено природното право, поради историјата и јазичните граници, да се прошират кон Јадранско Море, со вештачка агитација погледот на српската политика се сврте кон Македонија“.
Сензација!! Ова признание мора и денес да одѕвонува како откровение во македонските уши!
Уште две забелешки за дополнување:
1. Очигледно е колку Австрија, со своето долго планирано бесмислено посегнување по Босна, силно влијаеше и врз судбината на Македонија;
2. Балугџиќ и Младите Срби, очигледно под покровителство на самиот крал, се стремеа кон искрено помирување со Бугарите во полза на мирот на Балканот и јакнење на поединечно слабите сили за самоодбрана од напад од надвор. Колку овие стремежи беа искрени и умерени, се гледа од заклучната реченица на овој текст:
„Во моментот кога Србија ќе се откаже од неоснованите претензии кон Македонија, ќе биде тргната единствената пречка што стои на патот на вистинското збратимување со Бугарите“.
Покрај мошне отвореното признавање на вистината, се забележува дека српските рани од австриската окупација на Босна, дури и четврт век потоа, се уште не се залечени. Поради оваа нанесена болка, Австрија и Германија - ќе се соочат со трагични последици:
Како и Русите по Берлинскиот конгрес, така и Србите главната вина за лошата пресуда не им ја припишаа на Австријците и на Англичаните (кои го дадоа предлогот во полза на Австрија), туку на Германците: Русите, кои по 8. руско-турска војна, преполна со жртви, се почувствуваа измамени за нивната заслужена награда; Србите затоа што Австријците - поддржани од Германскиот Рајх, пред нив влегоа во Босна. Српскиот бес спрема Австрија (и Германија) постојано се зголемуваше поради тоа што Србите веруваа во ветувањата на Виена, т. е. дека во скоро време ќе дојде до повлекување од Босна, верување, кое од година во година носеше разочарување.
Кога со подоцнежната анексија (1908) стана јасно дека Австрија си го прекрши зборот, Србија - поддржана од Русија, Франција и Англија - реагираше уште погневно. Овој гнев го зголемуваа и понатамошните шпекулации за, на пример, марш на Австрија кон Солун, па дури и кон Константинопол.
Воопшто не изненади што статијата на Балугџиќ предизвика жестока полемика во другиот српски печат. Еден опозициски весник ја нарече оваа идеја „предавство на татковината“. Вестите од Македонија - лансирани во вистинско време (?) - за „варварското однесување на бугарските комитски банди кон српските жители во Македонија“, не придонесоа за смирување на духовите во српскиот печат и во јавноста.
Кај „делот млади, европски образовани српски политичари“, пак, „желбата за формирање Балкански сојуз на трите словенски држави“ беше толку силна, „што за таа цел се спремни да ги жртвуваат националните надежи кон Стара Србија“. Но, затоа пак според пратеникот Фон Хејкинг, „овие млади луѓе ја негуваа илузијата дека Балканскиот сојуз ќе им послужи да ги протераат омразените Австријци од Босна“.
Оваа варијанта на очекувањата од Балканскиот сојуз во годините од неговиот развој во постанок во 1912 година сепак беше само епизода. Во секој случај, растежот на „српските аспирации за обединување со босанските племенски браќа кои страдаа под туѓа окупација“ во Виена беа опишани како „лошо расположение“.
„Нота бене“: под „туѓа окупација“ не се мислеше на Османлиското Царство туку на Хабзбуршкото Царство.
Како резиме мора да се заклучи дека обидот на Балугџиќ за објективен поглед набргу беше надвладеан од српските националистички интереси. Исто така, во поглед на темата и денешна Република Македонија, останува да се заклучи дека отпаѓа можноста Србија да е првостепен аспирант за македонската територија, бидејќи Србија немаше со што да ги оправда своите претензии. Нејзините постојани напори да ја освои и анектира македонската земја од Османлиското Царство - што 1912/13 година и појде од рака - оттаму не беа ништо друго туку насилни акти под империјалистичкиот урнек и не можат да се гледаат како „ослободување“ на „српските“ државјани и поседи во Македонија.
Ова се покажа и во историографијата: Јута де Јонг известува за напорите на историчарите во сите соседни земји да ги внесат своите наводно научно втемелени аргументи во борбата за Македонија и пишува дека „Карл Хрон уште во 1890 година на словенските жители на Македонија им додели посебна етничка ролја. Ова, две децении подоцна, е потврдено и од еден Србин, географот Јован Цвијиќ, со неговиот 'македословенски' компромис. И во помалку модерните претстави - на пример на Дакин, Овингс и особено на Фишер-Галати - не се негира постоењето на посебна македонска струја“. И како дополнување од нејзината фуснота бр. 34: „Една посебна интерпретација нуди... Ставрианос..., кој ги класификува жителите во централниот дел на македонската област, како 'посебен идентитет'“.
Отпорот на шовинистичките соседи против правото на постоење на Македонците сигурно го забележал и Хрон. Основано ја дава следната изјава, која Јута де Јонг ја цитира и која гласи: „...посебниот идентитет на Македонците, со понатамошното истражување, ќе станува се појасен“.
Ханс - Лотар Штепан (Време)
Министерството за надворешни работи во својот архив чува документ од 1904 година што е од исклучително значење за Македонија.
Во еден извештај упатен до германскиот канцелар и до министерот за надворешни работи (од 1897 год. грофот Фон Билов), пратеникот во Белград ја пренесува содржината на една статија, која извесен г. Балугџиќ ја објавил во еден берлински весник во 1886 година. Балугџиќ во тоа време беше одговорен за односите со јавноста на кнезот Петар (Караѓорѓевиќ), кој во тоа време живееше во егзил во Женева, и уште тогаш ја уживаше неговата доверба. Во 1904 година одлучил - можеби под влијание на Илинденското востание, задушено есента 1903 година - истата статија да ја објави и во својата родна земја, и во органот на Младите Срби, „Словенски југ“, списание на кое и самиот бил претплатен. Балугџиќ се уште бил одговорен за односи со јавноста, но сега на кралот Петар, и статијата ја даде да се објави неколку недели пред крунисувањето, кое беше извршено на 21.9.1904 година.
Во статијата „сите претензии кон Македонија се оценуваат како скршнување во погрешна насока“.
„Пред австриската окупација на Босна, никој во Србија не помислил на искажување претензии кон Македонија“, „...се додека Србија ги бараше своите брегови на Јадранско Море, немаше тврдење дека во Солун има српско население“. „Дури откако на Србите, со насилен акт на Берлинскиот конгрес, им беше одземено природното право, поради историјата и јазичните граници, да се прошират кон Јадранско Море, со вештачка агитација погледот на српската политика се сврте кон Македонија“.
Сензација!! Ова признание мора и денес да одѕвонува како откровение во македонските уши!
Уште две забелешки за дополнување:
1. Очигледно е колку Австрија, со своето долго планирано бесмислено посегнување по Босна, силно влијаеше и врз судбината на Македонија;
2. Балугџиќ и Младите Срби, очигледно под покровителство на самиот крал, се стремеа кон искрено помирување со Бугарите во полза на мирот на Балканот и јакнење на поединечно слабите сили за самоодбрана од напад од надвор. Колку овие стремежи беа искрени и умерени, се гледа од заклучната реченица на овој текст:
„Во моментот кога Србија ќе се откаже од неоснованите претензии кон Македонија, ќе биде тргната единствената пречка што стои на патот на вистинското збратимување со Бугарите“.
Покрај мошне отвореното признавање на вистината, се забележува дека српските рани од австриската окупација на Босна, дури и четврт век потоа, се уште не се залечени. Поради оваа нанесена болка, Австрија и Германија - ќе се соочат со трагични последици:
Како и Русите по Берлинскиот конгрес, така и Србите главната вина за лошата пресуда не им ја припишаа на Австријците и на Англичаните (кои го дадоа предлогот во полза на Австрија), туку на Германците: Русите, кои по 8. руско-турска војна, преполна со жртви, се почувствуваа измамени за нивната заслужена награда; Србите затоа што Австријците - поддржани од Германскиот Рајх, пред нив влегоа во Босна. Српскиот бес спрема Австрија (и Германија) постојано се зголемуваше поради тоа што Србите веруваа во ветувањата на Виена, т. е. дека во скоро време ќе дојде до повлекување од Босна, верување, кое од година во година носеше разочарување.
Кога со подоцнежната анексија (1908) стана јасно дека Австрија си го прекрши зборот, Србија - поддржана од Русија, Франција и Англија - реагираше уште погневно. Овој гнев го зголемуваа и понатамошните шпекулации за, на пример, марш на Австрија кон Солун, па дури и кон Константинопол.
Воопшто не изненади што статијата на Балугџиќ предизвика жестока полемика во другиот српски печат. Еден опозициски весник ја нарече оваа идеја „предавство на татковината“. Вестите од Македонија - лансирани во вистинско време (?) - за „варварското однесување на бугарските комитски банди кон српските жители во Македонија“, не придонесоа за смирување на духовите во српскиот печат и во јавноста.
Кај „делот млади, европски образовани српски политичари“, пак, „желбата за формирање Балкански сојуз на трите словенски држави“ беше толку силна, „што за таа цел се спремни да ги жртвуваат националните надежи кон Стара Србија“. Но, затоа пак според пратеникот Фон Хејкинг, „овие млади луѓе ја негуваа илузијата дека Балканскиот сојуз ќе им послужи да ги протераат омразените Австријци од Босна“.
Оваа варијанта на очекувањата од Балканскиот сојуз во годините од неговиот развој во постанок во 1912 година сепак беше само епизода. Во секој случај, растежот на „српските аспирации за обединување со босанските племенски браќа кои страдаа под туѓа окупација“ во Виена беа опишани како „лошо расположение“.
„Нота бене“: под „туѓа окупација“ не се мислеше на Османлиското Царство туку на Хабзбуршкото Царство.
Како резиме мора да се заклучи дека обидот на Балугџиќ за објективен поглед набргу беше надвладеан од српските националистички интереси. Исто така, во поглед на темата и денешна Република Македонија, останува да се заклучи дека отпаѓа можноста Србија да е првостепен аспирант за македонската територија, бидејќи Србија немаше со што да ги оправда своите претензии. Нејзините постојани напори да ја освои и анектира македонската земја од Османлиското Царство - што 1912/13 година и појде од рака - оттаму не беа ништо друго туку насилни акти под империјалистичкиот урнек и не можат да се гледаат како „ослободување“ на „српските“ државјани и поседи во Македонија.
Ова се покажа и во историографијата: Јута де Јонг известува за напорите на историчарите во сите соседни земји да ги внесат своите наводно научно втемелени аргументи во борбата за Македонија и пишува дека „Карл Хрон уште во 1890 година на словенските жители на Македонија им додели посебна етничка ролја. Ова, две децении подоцна, е потврдено и од еден Србин, географот Јован Цвијиќ, со неговиот 'македословенски' компромис. И во помалку модерните претстави - на пример на Дакин, Овингс и особено на Фишер-Галати - не се негира постоењето на посебна македонска струја“. И како дополнување од нејзината фуснота бр. 34: „Една посебна интерпретација нуди... Ставрианос..., кој ги класификува жителите во централниот дел на македонската област, како 'посебен идентитет'“.
Отпорот на шовинистичките соседи против правото на постоење на Македонците сигурно го забележал и Хрон. Основано ја дава следната изјава, која Јута де Јонг ја цитира и која гласи: „...посебниот идентитет на Македонците, со понатамошното истражување, ќе станува се појасен“.
Ханс - Лотар Штепан (Време)
No comments:
Post a Comment