Предупредувачки зборови на кнезот Фердинанд
Релативната скудност на актите од овие години што се однесуваат на Австрија во врска со темата Балкански сојуз на ова место остава простор за приклучување на други хронолошки извештаи, кои авторот не ги презема од оригиналните томови на политичкиот архив, туку по Првата светска војна одбраните и објавените извештаи на повеќе од педесеттомниот зборник „Големата политика на европските кабинети“, чиј круг на теми (согласно на членот 231 од Версајскиот воен договор), природно, беше многу пошироко замислен отколку релативно прегледниот комплекс на Балканскиот сојуз. Иако, гледано од сегашната перспектива, доаѓа до израз дека едно подетално разгледување на актите за Балканскиот сојуз и за Балканските војни би било многу полезно за процената на прашањето за исклучителната вина на Германија за војната.
Цитираните извештаи се погодни да се заокружи досегашната слика: така, амбасадорот во Константинопол известува дека неговиот австриски колега му изјавил во еден доверлив разговор дека „усилбите на Македонците во врска со политичката автономија на Македонија“ добивале еден облик што е опасен за Портата“.
Нека ни биде дозволено, само патем, уште еднаш да укажеме на тоа дека австрискиот амбасадор не говорел за бугарските, за српските или за грчките Македонци, туку едноставно за Македонците - и тоа за оние што се стремеа за нивната политичка автономија. И покрај спротивните тврдења на денешните соседни држави, оваа „нормална“ ознака, своевремено, беше сосема разбирлива.
„Македонците“ ги образложуваа „своите барања во однос на Турција со членот 23 од Берлинскиот договор, според кој, Портата во нејзините европски покраини треба да воведе статути на самоуправа со помош на комисии што треба да се формираат од тамошното население.
Значајно е да се истакне колку блиску, уште еднаш, биле Македонците, а со нив и жителите на другите три турски покраини, до статусот на автономија, со кој, исто така, и тие други балкански држави своевремено ја имаа почнато скалата кон независноста. За волја на вистината, за успехот беа неопходни две неодминливи претпоставки.
1. Османлиското Царство ќе мораше да ги исполни ветувањата што ги имаше меѓународно писмено потврдено.
2. Големите сили ќе мораа постојано да бидат будни, да инсистираат на извршувањето и врз контролата на истото.
Настапија двете нешта. Што се однесува до повторното прекршување на договорот од Турција, многу често беше укажувано на оправдувањето со турско-исламското однесување. Напротив, пак, што се однесува до зачудувачката воздржаност на владите на големите сили, мора како објаснување да се повтори дека таа можеше да потекнува само од интервенцијата на кралските дворови. Од огорченост поради ваквото враќање во старата состојба, Македонците се гледаа себеси присилени повторно да размислуваат за други – насилни – патишта до автономија. Ова движење уште повеќе беше засилено откако се дозна за информацијата дека Англија, поддржана од Русија и од Франција, се заложила кај султанот во полза на малоазиските Ерменци.
Тоа, сигурно беше едно оправдано, разбирливо и добредојдено охрабрување за измачениот ерменски народ. Но, зошто не за Македонците!
По ова разочарување почнаа плановите што неколку години подоцна, во 1903 година, доведоа до Илинденското востание.
Извештајот содржи и други значајни аспекти, зашто таму се вели:
„Оваа македонска агитација ја наоѓа својата поддршка во Бугарија и во однос на таа состојба не можат ништо да сменат предупредувачките зборови на кнезот Фердинанд“.
„Предупредувачките зборови на кнезот“ ги објаснува една фуснота: „На 22 април (1895) кнезот Фердинанд даде негативен одговор на писмото што му беше предадено од една македонска делегација, со што ја осуди агитацијата на бугарско-македонските комитети“.
Со други зборови, кај бугарскиот кнез се беше појавила една македонска делегација, значи не некоја каква било делегација „од“ Македонија. Во овој труд е веќе образложено со многубројни изјави и објаснувања зошто бугарскиот поглавар на државата го одби нејзиното барање. Тоа дека Фердинанд ја осудувал агитацијата „на бугарско-македонските комитети“ беше нешто што не можеше да се очекува, поради тоа што нему му беше познато дека комитетите (и тоа, исто така, и бугарскиот!!) се заложуваа за македонската автономија, а не за бугарската експанзија. Тогашното бугарско водство се обидуваше, како и денешното, македонските комитети да ги преземе политички и етнички поради нивното географско седиште во Софија. (Истата стратегија, на подол начин, беше применета и при Илинденското востание: во Крушево беа истакнати бугарски знамиња и се пееја бугарски песни за на тој начин да се префункционира македонското востание во бугарско. Не без успех, зашто европскиот печат неколкупати падна во ваквите маневри на прелага).
Во извештајот понатаму се вели: „Стотици илјади луѓе од бугарскиот род живеат постојано во Македонија и околу 50.000 Македонци во Бугарија“.
Независно од споменатите бројки, треба да се истакне саморазбирливоста со која претставникот на Австрија, значи на онаа земја што долги векови беше не само непријател туку и сосед на Османлиското Царство, та во тоа време таа можеше да се информира од прва рака за состојбите во Турција, фино и прецизно се разликуваше меѓу Македонија и Бугарија, следствено, меѓу Македонците и Бугарите како различни земји и народности.
Интересно е тоа што од текстот станува јасно дека бугарското население – различно од неговата влада гладна за власт - чувствуваше многу јасни симпатии за македонското движење за автономија и тоа го изразуваше со заеднички активности.
Завршната забелешка на австрискиот амбасадор („разбирливо е дека со оглед на овие состојби - што значи на македонската агитација - отоманските чиновници во Македонија не се однесуваат внимателно со политички несигурното население“)уште еднаш фрла светлина врз тогашните понижувачки состојби во Турција.
Тешко на оној што се повикуваше на меѓународно гарантираните права!
Ханс - Лотар Штепан
Релативната скудност на актите од овие години што се однесуваат на Австрија во врска со темата Балкански сојуз на ова место остава простор за приклучување на други хронолошки извештаи, кои авторот не ги презема од оригиналните томови на политичкиот архив, туку по Првата светска војна одбраните и објавените извештаи на повеќе од педесеттомниот зборник „Големата политика на европските кабинети“, чиј круг на теми (согласно на членот 231 од Версајскиот воен договор), природно, беше многу пошироко замислен отколку релативно прегледниот комплекс на Балканскиот сојуз. Иако, гледано од сегашната перспектива, доаѓа до израз дека едно подетално разгледување на актите за Балканскиот сојуз и за Балканските војни би било многу полезно за процената на прашањето за исклучителната вина на Германија за војната.
Цитираните извештаи се погодни да се заокружи досегашната слика: така, амбасадорот во Константинопол известува дека неговиот австриски колега му изјавил во еден доверлив разговор дека „усилбите на Македонците во врска со политичката автономија на Македонија“ добивале еден облик што е опасен за Портата“.
Нека ни биде дозволено, само патем, уште еднаш да укажеме на тоа дека австрискиот амбасадор не говорел за бугарските, за српските или за грчките Македонци, туку едноставно за Македонците - и тоа за оние што се стремеа за нивната политичка автономија. И покрај спротивните тврдења на денешните соседни држави, оваа „нормална“ ознака, своевремено, беше сосема разбирлива.
„Македонците“ ги образложуваа „своите барања во однос на Турција со членот 23 од Берлинскиот договор, според кој, Портата во нејзините европски покраини треба да воведе статути на самоуправа со помош на комисии што треба да се формираат од тамошното население.
Значајно е да се истакне колку блиску, уште еднаш, биле Македонците, а со нив и жителите на другите три турски покраини, до статусот на автономија, со кој, исто така, и тие други балкански држави своевремено ја имаа почнато скалата кон независноста. За волја на вистината, за успехот беа неопходни две неодминливи претпоставки.
1. Османлиското Царство ќе мораше да ги исполни ветувањата што ги имаше меѓународно писмено потврдено.
2. Големите сили ќе мораа постојано да бидат будни, да инсистираат на извршувањето и врз контролата на истото.
Настапија двете нешта. Што се однесува до повторното прекршување на договорот од Турција, многу често беше укажувано на оправдувањето со турско-исламското однесување. Напротив, пак, што се однесува до зачудувачката воздржаност на владите на големите сили, мора како објаснување да се повтори дека таа можеше да потекнува само од интервенцијата на кралските дворови. Од огорченост поради ваквото враќање во старата состојба, Македонците се гледаа себеси присилени повторно да размислуваат за други – насилни – патишта до автономија. Ова движење уште повеќе беше засилено откако се дозна за информацијата дека Англија, поддржана од Русија и од Франција, се заложила кај султанот во полза на малоазиските Ерменци.
Тоа, сигурно беше едно оправдано, разбирливо и добредојдено охрабрување за измачениот ерменски народ. Но, зошто не за Македонците!
По ова разочарување почнаа плановите што неколку години подоцна, во 1903 година, доведоа до Илинденското востание.
Извештајот содржи и други значајни аспекти, зашто таму се вели:
„Оваа македонска агитација ја наоѓа својата поддршка во Бугарија и во однос на таа состојба не можат ништо да сменат предупредувачките зборови на кнезот Фердинанд“.
„Предупредувачките зборови на кнезот“ ги објаснува една фуснота: „На 22 април (1895) кнезот Фердинанд даде негативен одговор на писмото што му беше предадено од една македонска делегација, со што ја осуди агитацијата на бугарско-македонските комитети“.
Со други зборови, кај бугарскиот кнез се беше појавила една македонска делегација, значи не некоја каква било делегација „од“ Македонија. Во овој труд е веќе образложено со многубројни изјави и објаснувања зошто бугарскиот поглавар на државата го одби нејзиното барање. Тоа дека Фердинанд ја осудувал агитацијата „на бугарско-македонските комитети“ беше нешто што не можеше да се очекува, поради тоа што нему му беше познато дека комитетите (и тоа, исто така, и бугарскиот!!) се заложуваа за македонската автономија, а не за бугарската експанзија. Тогашното бугарско водство се обидуваше, како и денешното, македонските комитети да ги преземе политички и етнички поради нивното географско седиште во Софија. (Истата стратегија, на подол начин, беше применета и при Илинденското востание: во Крушево беа истакнати бугарски знамиња и се пееја бугарски песни за на тој начин да се префункционира македонското востание во бугарско. Не без успех, зашто европскиот печат неколкупати падна во ваквите маневри на прелага).
Во извештајот понатаму се вели: „Стотици илјади луѓе од бугарскиот род живеат постојано во Македонија и околу 50.000 Македонци во Бугарија“.
Независно од споменатите бројки, треба да се истакне саморазбирливоста со која претставникот на Австрија, значи на онаа земја што долги векови беше не само непријател туку и сосед на Османлиското Царство, та во тоа време таа можеше да се информира од прва рака за состојбите во Турција, фино и прецизно се разликуваше меѓу Македонија и Бугарија, следствено, меѓу Македонците и Бугарите како различни земји и народности.
Интересно е тоа што од текстот станува јасно дека бугарското население – различно од неговата влада гладна за власт - чувствуваше многу јасни симпатии за македонското движење за автономија и тоа го изразуваше со заеднички активности.
Завршната забелешка на австрискиот амбасадор („разбирливо е дека со оглед на овие состојби - што значи на македонската агитација - отоманските чиновници во Македонија не се однесуваат внимателно со политички несигурното население“)уште еднаш фрла светлина врз тогашните понижувачки состојби во Турција.
Тешко на оној што се повикуваше на меѓународно гарантираните права!
Ханс - Лотар Штепан
No comments:
Post a Comment