ЦАР АЛЕКСАНДАР МАКЕДОНСКИ
Едно време Цар Александар беше дете. Он имаше татко. Татко му беше стар, а цар Александар беше дете малечко. Дојда време персискиот цар донесе којн у Македонија, сакаше да го продаде на цар Александар. Ко го донесе и му го занесе на татко му на цар Александар за да го купе. Ка му го занесе којнот, којнот бил многу плашлив. Hикој не можел да го jaa. Дојде време цар Александар као 12 годишно дете се качува на којнот и летнува. Сонцето иде за да зада, а он оде спроти сонцето. Majкa му и татко му кога тргна тој кога e jaнa којнот си рекоа дека детто загина. По време на вечерта детто си дода со којнот и му вика на татко му:
- Татко - рече - фај којнот дека овој ке биде мој.
Татко му го послуша. Персискиот цар му го остави којнот и си отиде. Тогин Александар како дете немаше презето цар, татко му одговараше. секојa вечер тој ки легне да спие, се моле да умре татко му, за да презеде тој. И у кратко време татко му умире. Ка умре он беше дете 15-16 годишно. Ка умре презе он да располага со војската. Персискиот цар му прати на цар Александар, му вика: "Цapje, ти честитам сега на теб, оти ти си цар на местото на татко ти и ти располагаш со твојот народ и затоа да станиш да дојдиш да те учам као да станиш цар".
Цар Александар као дете му вика на персискиот цар: "Ти не си вреден мен да ме учиш. Многу си далеку".
Шо прави персискиот цар? Му прака тиникиња од конзерви, клопотарки и му вика: "Со овие можиш да си играш по улицата".
Цар Александар се замисли: "Aјдe, ајде - вика - ќе дојде време jac да ти расправам". Каде дојде у годинте му прака назад. Му вика: "Царе, ти шо ми праќше кутијте и клопотарките за да се занимавам по улицте со децта, jac ќи дојдам со се војскa да те видам теб, а не идам ти да ме учиш, не си поспособен да ме учиш!" И царот си вика: "Да станам у години!" Персискиот цар се насмеja: "Ех, то детто, тоа мисле да ме бие мен. Добро!"
Ко цар Александар дојдe на 20 години фаќа му вика: "Ајде да се спремаш за војна!" Цар Александар му вика. Персискиот цар: "Ех, ех - се Hacмeja - цар Александар ки дојде мен да ме бие!" Фака товара 3, 4 - 5 камили просо, му ги праќа во столицта на цар Александар. Со пратеници (тогајн немаше телифон) со којнтe, со камилите му испрака и му вика: "Еве ти царе Александре вие камилите просо, ако можиш да го изброиш во просто, тогин можиш ти Персија да ja победиш!"
Цар Александар му веле на војскатa:
- Ајде, деца - вика - удрети ги чизмите - вика - удрете ja македонската гајда, едно оро ќи Haпрајмe да пулат пратениците. Едно дробно ситно оро ќе напрајме, ќи сокршме сендуцте и ќи го согазме просото и така - вика - персискиот цар ќи го согазме!
И удрија Македонците една гајда. Фатија едно оро ситно и ги сокршија сандуцте со нозите. Ги изгазиja просто и му велат на пратениците:
- Еве - вика - го видовте просто како го согазивме, не го броjaмe, и така Персија ќи ja согазме! - Цар Александар уште вика -Ajдe, да ти пратам jac нешто од Македонија. Зева од вие чушките ситните едно кило, му вика. - На, ќи му ги дајте на царот ваш, ако може да ги изеде вие чушките, тогин може Македонија да ja повладе.
Фатије пратениците ги зeja чушките и ги зaнecoja во Персија. Ка му ги зaнеcoja на персискиот цар, му викат:
- Велики царе - вика - Македонецот направка едно оро, една гајда свиpeja, го согазија просто и викат дека така ќи не согазат. Туку ни дадоа - веле - вие чушките и ми велат: "Ако можиш да ги изеиш, тогајн цар Александар ќи падне!"
Зеве персискиот цар, каснува една. Не бре, брате, не се јаде никак, не се клава во устата. Се чуде, се уме да зеве друга, ама ништо, така го залути, не се јаде:
- А, не бива ва работа! Цар Александар му jaвувa:
Aјдe - рече - војнa!
И почна војнатa. Оде, оде, оде до река Илини. Дојде на река Илини. Оде cja, ќи влезе во персискиот цар. Ко дојде на река Илини, не можат да минат Македонците. Се чудат, се умат. Цар Александар као Македонец му вика на војскатa:
- Е, деца - рече - вие тука ќи окрепте. Jac ќи одам - вика - при царот да го видам шо му е планот, како работе и шо има. Да му го видам домакинството.
Му викат нејнитe, официрте, командири што му 6eja:
- Как - рече - велики царе, ти ќи одиш тамака. Ќи те фате персискиот цар, ние шо ќи npaјмe?
И вој му веле:
- Не бојтe се вие, jac ќи одам и ќи си дојдам!
И така прегазе преку ректа, преку река Илини и отиде. Отиде во персискиот цар. Отиде во персискиот цар, по патот си направи книга као од цар Александар иде, а он истиот. Ка отиде тамака:
- Добро вечер!
- Добро вечер!
- Велики царе, цар Александар ме прати менека ва писмото да ти го дам - вика - и да ми одговориш. Туку едно ќи ти кажам. устаj го!
И персискиот цар рипнува:
- Как - рече - да гу уставам. Голку илјади војскa ми натепа, толку жени има сираци, море ќи го терам сега, туку на река Илини да минам!
А он цар Александар си слуша, зева мерки. Еден беше од Солун, со цар Александар биле заедно во едно кафене. Му веле:
- Ех, абре, ти како те умее да си цар Александар?
И вој му веле:
- Да, истиот сум - веле - така приличам и за тоа мен цар Александар ме прака на на тешките работи. И во војската коа врвам, сета војскa ми стое, веле: "Цар Александар иде!"
И nepсискиот цар се замисли. Му вика на вој од Солун:
- Слуши ваки, добро е ако е он. Ќе те кладам на десната страна, ами ако не е он, ако не е цар Александар, шо прајмe?
Зеле да се чудат:
- Абре, он е, заедно ние, го знам - вика - он е!
- Иди - рече - питaj го пак. Оде там. Му вика тој:
- Абре, истиот сум - веле - ти кажувам оти истиот сум, на него прилегам. Ви велам затоа цар Александар ме прака мен.
Ајде вие пак застанаа. Дојде да вичерат:
- Ајде, - веле - сум изморен, да вичераме!
- Как ки речиш!
Дојде да вичерат. Му давале златни чеши. Boj цар Александар си ja испи чешта, си ja кладе во цебот. Му вели другарот:
- Е, ej - вика - шо правиш? Колку чеши ќе пиеш, толку златни чеши ако земиш, шо прајш?
- А, аа - веле - как ќи ме знае цар Александар оти колку чеши пи вино. Ќе му речам: "Ja, колку богат бил царот, колку чеши ми даде вино и чеште ми ги остави у цебот да ги земам!"
И царот се усрами, му даде уште една чаша. Тури, цар Александар си ги кладе у другте чеши. Персијскиот цар зе да се чуде. Не може ништо - дојден е. Вика:
- Мислејте, cлaгaјтe - му вика цар Александар - jaзикa да одам да приспијам тро и да ни правиш книга как да му одговорам на цар Александар.
- А, ќи му одговорам сега jac. Ќи ja соберам целата војскa и ќи те терам тебе!
- Добро!
Отидоа, му Haправијa тамака еден кревет. Си легна да спие. Ка легна да спие, шо праве? Клаве едно дрвце на креветот, клал една перничка и оде. На првиот стражар му вика:
- На ова чеша од царот, за как се врнам да си ja зевам! Оде на другата стража:
- На, на теб ваа чеша, ќе се врнам, ќи си ja зевам!
Оде на третата стража и нему му ja даве и таа чеша и станува си го вјaнyвa којнот. Цар Александар си избега. Вие мислат, кројат како да го фатат, а он си отиде сиромавиот.
Дојде времето персијскиот цар му вика на тој од Солун;
- Оди, бре - веле - разбуди го, белки ќи го докачиме на нешто. Оде вој. Ja дека спие. Се враќа назад и му веле:
- Ja го, нека спие!
- Ми, aj нека преспие уште тро. Дошло времето:
- Ајде, бре, оди скорни го, шо сака нека биде!
Ко одат да видат, во креветот нема го. Цар Александар си избегал сиромавиот. Излегват надвор:
- Бре, мина човек тука?
- Мина. Ми даде чеша златна!
Одат на другиот - чеша златна. Одат на третиот - чеша златна. Toj му ги дал и сега он ќи мине ќи си ги зеве чеште. И отамка летат и дошле на ректа Илини. Ко притераа они до реката Илини, пуле војскa. Цар со се војската лете на ваки. Му вика:
- Ej, не ги тепајте колите, jac сум истиот цар Александар, што дојдов да ве вида. Туку згазете се да не умира војската!
Цар Александар ja испулел ректа. Му вика на војската:
- Деца, - вика - на царот сега ќе му ja фатме целата војскa.
- Што? - Му вика војскатa. Рече:
- Ќе ja навртиме река Илини позад нив. Едно ќе секне водта, нијa на суво ќе поминме и Персија ќи ja победиме.
Ех, дошло времето как рекол. Фаќат војскатa копaj, копaj, ja навртеле ректа. Вие на ваки тргнуват и одат и го победуват. Тере, тере, как одел цар Александар го нашол царот легнат, ранет. Персискиот цар го фаќа цар Александар и му вика:
- Кажи, дали мојaтa војскa те рани или твојатa? И он му веле:
- Не од твoјтa - вика - мојтa војскa. Туку ти се молам цар Александре - му вика - скоро да стигнеме на палатот. Ќерка ми Илена да ти дaj столица, да ти биде домаќинка и царството да ти го потпишам!
Цар Александар киниса. Го зетна којнот, го занесоа персијскиот цар без којн. Ко го занесоа, му вика на ќерка му:
- Синку, керко - рече - скоро 3eвaj царските столици, туриј двете само колку да ве видам оти ти си кралица на Александар. Едно - вика - ќе ви кажам - на ќерка му и на зет му. - Да не се гордејте со вашто богатство. Jac бев најпрвиот богат, најголемиот цар, а дојде времето едно дете да ме падне и да ми го земе царството.
Според Никола Андонов (род. 1883) од македонското село Конопиште (Танас Вражиновски: Македонски народни преданија, цит. дело, стр. 26-29).
Слика долу: Alexander visits Darius in disguise; he flees with his golden cup (c. 1430) kb.nl
Едно време Цар Александар беше дете. Он имаше татко. Татко му беше стар, а цар Александар беше дете малечко. Дојда време персискиот цар донесе којн у Македонија, сакаше да го продаде на цар Александар. Ко го донесе и му го занесе на татко му на цар Александар за да го купе. Ка му го занесе којнот, којнот бил многу плашлив. Hикој не можел да го jaa. Дојде време цар Александар као 12 годишно дете се качува на којнот и летнува. Сонцето иде за да зада, а он оде спроти сонцето. Majкa му и татко му кога тргна тој кога e jaнa којнот си рекоа дека детто загина. По време на вечерта детто си дода со којнот и му вика на татко му:
- Татко - рече - фај којнот дека овој ке биде мој.
Татко му го послуша. Персискиот цар му го остави којнот и си отиде. Тогин Александар како дете немаше презето цар, татко му одговараше. секојa вечер тој ки легне да спие, се моле да умре татко му, за да презеде тој. И у кратко време татко му умире. Ка умре он беше дете 15-16 годишно. Ка умре презе он да располага со војската. Персискиот цар му прати на цар Александар, му вика: "Цapje, ти честитам сега на теб, оти ти си цар на местото на татко ти и ти располагаш со твојот народ и затоа да станиш да дојдиш да те учам као да станиш цар".
Цар Александар као дете му вика на персискиот цар: "Ти не си вреден мен да ме учиш. Многу си далеку".
Шо прави персискиот цар? Му прака тиникиња од конзерви, клопотарки и му вика: "Со овие можиш да си играш по улицата".
Цар Александар се замисли: "Aјдe, ајде - вика - ќе дојде време jac да ти расправам". Каде дојде у годинте му прака назад. Му вика: "Царе, ти шо ми праќше кутијте и клопотарките за да се занимавам по улицте со децта, jac ќи дојдам со се војскa да те видам теб, а не идам ти да ме учиш, не си поспособен да ме учиш!" И царот си вика: "Да станам у години!" Персискиот цар се насмеja: "Ех, то детто, тоа мисле да ме бие мен. Добро!"
Ко цар Александар дојдe на 20 години фаќа му вика: "Ајде да се спремаш за војна!" Цар Александар му вика. Персискиот цар: "Ех, ех - се Hacмeja - цар Александар ки дојде мен да ме бие!" Фака товара 3, 4 - 5 камили просо, му ги праќа во столицта на цар Александар. Со пратеници (тогајн немаше телифон) со којнтe, со камилите му испрака и му вика: "Еве ти царе Александре вие камилите просо, ако можиш да го изброиш во просто, тогин можиш ти Персија да ja победиш!"
Цар Александар му веле на војскатa:
- Ајде, деца - вика - удрети ги чизмите - вика - удрете ja македонската гајда, едно оро ќи Haпрајмe да пулат пратениците. Едно дробно ситно оро ќе напрајме, ќи сокршме сендуцте и ќи го согазме просото и така - вика - персискиот цар ќи го согазме!
И удрија Македонците една гајда. Фатија едно оро ситно и ги сокршија сандуцте со нозите. Ги изгазиja просто и му велат на пратениците:
- Еве - вика - го видовте просто како го согазивме, не го броjaмe, и така Персија ќи ja согазме! - Цар Александар уште вика -Ajдe, да ти пратам jac нешто од Македонија. Зева од вие чушките ситните едно кило, му вика. - На, ќи му ги дајте на царот ваш, ако може да ги изеде вие чушките, тогин може Македонија да ja повладе.
Фатије пратениците ги зeja чушките и ги зaнecoja во Персија. Ка му ги зaнеcoja на персискиот цар, му викат:
- Велики царе - вика - Македонецот направка едно оро, една гајда свиpeja, го согазија просто и викат дека така ќи не согазат. Туку ни дадоа - веле - вие чушките и ми велат: "Ако можиш да ги изеиш, тогајн цар Александар ќи падне!"
Зеве персискиот цар, каснува една. Не бре, брате, не се јаде никак, не се клава во устата. Се чуде, се уме да зеве друга, ама ништо, така го залути, не се јаде:
- А, не бива ва работа! Цар Александар му jaвувa:
Aјдe - рече - војнa!
И почна војнатa. Оде, оде, оде до река Илини. Дојде на река Илини. Оде cja, ќи влезе во персискиот цар. Ко дојде на река Илини, не можат да минат Македонците. Се чудат, се умат. Цар Александар као Македонец му вика на војскатa:
- Е, деца - рече - вие тука ќи окрепте. Jac ќи одам - вика - при царот да го видам шо му е планот, како работе и шо има. Да му го видам домакинството.
Му викат нејнитe, официрте, командири што му 6eja:
- Как - рече - велики царе, ти ќи одиш тамака. Ќи те фате персискиот цар, ние шо ќи npaјмe?
И вој му веле:
- Не бојтe се вие, jac ќи одам и ќи си дојдам!
И така прегазе преку ректа, преку река Илини и отиде. Отиде во персискиот цар. Отиде во персискиот цар, по патот си направи книга као од цар Александар иде, а он истиот. Ка отиде тамака:
- Добро вечер!
- Добро вечер!
- Велики царе, цар Александар ме прати менека ва писмото да ти го дам - вика - и да ми одговориш. Туку едно ќи ти кажам. устаj го!
И персискиот цар рипнува:
- Как - рече - да гу уставам. Голку илјади војскa ми натепа, толку жени има сираци, море ќи го терам сега, туку на река Илини да минам!
А он цар Александар си слуша, зева мерки. Еден беше од Солун, со цар Александар биле заедно во едно кафене. Му веле:
- Ех, абре, ти како те умее да си цар Александар?
И вој му веле:
- Да, истиот сум - веле - така приличам и за тоа мен цар Александар ме прака на на тешките работи. И во војската коа врвам, сета војскa ми стое, веле: "Цар Александар иде!"
И nepсискиот цар се замисли. Му вика на вој од Солун:
- Слуши ваки, добро е ако е он. Ќе те кладам на десната страна, ами ако не е он, ако не е цар Александар, шо прајмe?
Зеле да се чудат:
- Абре, он е, заедно ние, го знам - вика - он е!
- Иди - рече - питaj го пак. Оде там. Му вика тој:
- Абре, истиот сум - веле - ти кажувам оти истиот сум, на него прилегам. Ви велам затоа цар Александар ме прака мен.
Ајде вие пак застанаа. Дојде да вичерат:
- Ајде, - веле - сум изморен, да вичераме!
- Как ки речиш!
Дојде да вичерат. Му давале златни чеши. Boj цар Александар си ja испи чешта, си ja кладе во цебот. Му вели другарот:
- Е, ej - вика - шо правиш? Колку чеши ќе пиеш, толку златни чеши ако земиш, шо прајш?
- А, аа - веле - как ќи ме знае цар Александар оти колку чеши пи вино. Ќе му речам: "Ja, колку богат бил царот, колку чеши ми даде вино и чеште ми ги остави у цебот да ги земам!"
И царот се усрами, му даде уште една чаша. Тури, цар Александар си ги кладе у другте чеши. Персијскиот цар зе да се чуде. Не може ништо - дојден е. Вика:
- Мислејте, cлaгaјтe - му вика цар Александар - jaзикa да одам да приспијам тро и да ни правиш книга как да му одговорам на цар Александар.
- А, ќи му одговорам сега jac. Ќи ja соберам целата војскa и ќи те терам тебе!
- Добро!
Отидоа, му Haправијa тамака еден кревет. Си легна да спие. Ка легна да спие, шо праве? Клаве едно дрвце на креветот, клал една перничка и оде. На првиот стражар му вика:
- На ова чеша од царот, за как се врнам да си ja зевам! Оде на другата стража:
- На, на теб ваа чеша, ќе се врнам, ќи си ja зевам!
Оде на третата стража и нему му ja даве и таа чеша и станува си го вјaнyвa којнот. Цар Александар си избега. Вие мислат, кројат како да го фатат, а он си отиде сиромавиот.
Дојде времето персијскиот цар му вика на тој од Солун;
- Оди, бре - веле - разбуди го, белки ќи го докачиме на нешто. Оде вој. Ja дека спие. Се враќа назад и му веле:
- Ja го, нека спие!
- Ми, aj нека преспие уште тро. Дошло времето:
- Ајде, бре, оди скорни го, шо сака нека биде!
Ко одат да видат, во креветот нема го. Цар Александар си избегал сиромавиот. Излегват надвор:
- Бре, мина човек тука?
- Мина. Ми даде чеша златна!
Одат на другиот - чеша златна. Одат на третиот - чеша златна. Toj му ги дал и сега он ќи мине ќи си ги зеве чеште. И отамка летат и дошле на ректа Илини. Ко притераа они до реката Илини, пуле војскa. Цар со се војската лете на ваки. Му вика:
- Ej, не ги тепајте колите, jac сум истиот цар Александар, што дојдов да ве вида. Туку згазете се да не умира војската!
Цар Александар ja испулел ректа. Му вика на војската:
- Деца, - вика - на царот сега ќе му ja фатме целата војскa.
- Што? - Му вика војскатa. Рече:
- Ќе ja навртиме река Илини позад нив. Едно ќе секне водта, нијa на суво ќе поминме и Персија ќи ja победиме.
Ех, дошло времето как рекол. Фаќат војскатa копaj, копaj, ja навртеле ректа. Вие на ваки тргнуват и одат и го победуват. Тере, тере, как одел цар Александар го нашол царот легнат, ранет. Персискиот цар го фаќа цар Александар и му вика:
- Кажи, дали мојaтa војскa те рани или твојатa? И он му веле:
- Не од твoјтa - вика - мојтa војскa. Туку ти се молам цар Александре - му вика - скоро да стигнеме на палатот. Ќерка ми Илена да ти дaj столица, да ти биде домаќинка и царството да ти го потпишам!
Цар Александар киниса. Го зетна којнот, го занесоа персијскиот цар без којн. Ко го занесоа, му вика на ќерка му:
- Синку, керко - рече - скоро 3eвaj царските столици, туриј двете само колку да ве видам оти ти си кралица на Александар. Едно - вика - ќе ви кажам - на ќерка му и на зет му. - Да не се гордејте со вашто богатство. Jac бев најпрвиот богат, најголемиот цар, а дојде времето едно дете да ме падне и да ми го земе царството.
Според Никола Андонов (род. 1883) од македонското село Конопиште (Танас Вражиновски: Македонски народни преданија, цит. дело, стр. 26-29).
Слика долу: Alexander visits Darius in disguise; he flees with his golden cup (c. 1430) kb.nl
No comments:
Post a Comment