March 7, 2014

Егејска Македонија 1913-28 (5)

Егејскиот дел на Македонија (1913-1989) Стојан Киселиновски

3. ЛОЗАНСКИОТ МИРОВЕН ДОГОВОР И ЗАДОЛЖИТЕЛНАТА РАЗМЕНА НА НАСЕЛЕНИЕТО МЕЃУ ГРЦИЈА И ТУРЦИЈА

Грчко-турската војна (1920-1922) бил последниот историски обид на малото, но амбициозно грчко кралство да наметне и реализира една дамнешна великодржавна византиска политика (44). Co битката кај реката Сакарија и со победата на Кемал Мустафа, Турција историски дефинитивно им ставила крај на овие велико- државни грчки амбиции во однос на Турција (45).

По поразот кај реката Сакарија грчката држава била принудена да го прифати примирјето што беше склучено во Муданија (46). Разговорите за мир меѓу двете држави за решавањето на спорните прашања се воделе во 1923 во Лозана (Швајцарија). Во Лозана, покрај територијалните прашања, и прашањето за заробениците, посебно место добил и проблемот за статусот на малцинствата што живееле во двете држави (47).

Во Лозана општо признатиот принцип на почитување на правата на малцинствата во рамките на Грција и Турција, бил отфрлен како неприфатлив и се прифатил принципотза задолжителното иселување на малцинствата, т.е. протерувањето на муслиманите од Грција и хрисгијаните од Турција.

„Претпочитаме да бидеме оштетени 30% или 50% ако е потребно, велел во Лозана еден турски претставник, од колку да имаме кај нас странци и непријатели" (48) . И така „врз основа на присилна и тотална размена" (49), почнал процесот на иселување на муслиманите од Грција (Турци по националност - муслимани по вера, Македонци по националност - муслимани по вера, Албанци по националност - муслимани по вера, Евреи по националност - муслимани по вера и христијаните од Турција (Грци по националност- христијани по вера, Караманли (Турци) - муслимани по вера, Ерменци по националност - христијани по вера... итн).

По силата на Лозанскиот мировен договор од егејскиот дел на Македонија биле протерани 350.000 муслимани, различно население по своето потекло, јазик и културни традиции (50). Врз основа на муслиманска црковна припадност од егејскиот дел на Македонија, покрај турското население по потекло и јазик, се иселиле и 40.802 Македонци со муслиманска вероисповест, 6.014 Албанци и мал број муслимански Евреи.

На местото на иселеното население (Македонци и Турци), Грција го прифатиле христијанското население дојдено од Мала Азија и ширум од светот. Грчката држава, со желба за дефинитивно елинизирање на егејскиот дел на Македонија, развиле една широка политичка активност за враќање на Грците во татковината. Голем број Грци, врз основа на правото на ius sanquinis (од грчко потекло) се вратиле во Грција. На таа основа во Грција дојдоа 1.159.311 лица. Грчките влади, со несебичната финансиска и морална подршка на Друштвото на народите, вака го распоредиле огромното бегалско население низ територијата на Грција:

Колонизирање на бегалското население во Грција (1923-1928) (51)












Колонизацијата била помасовна кон новите територии (егејскиот дел на Македонија и западна Тракија) и со помал интензитет во Грција, каде што во некој реони не само што не се извршила никаква колонизација, туку биле непресушен извор за етничка миграција кон егејскиот дел на Македонија и Западна Тракија. Во егејскиот дел на Македонија биле колонизирани 565.143 лица или 48,75% од целокупното бегалско население и тие биле дојдени од Европа (210.425) 52, Азија (353.652)53 , Америка (567) 54, Африка (486) 55, Океанија (3) 56 или вкупно 565.143 лица. Ова целокупно бегалско население на следниот начин беше колонизирано низ македонската земја:

Колонизирано бегалско население во егејскиот дел на Македонија (1923-1928) (57)











Големото мнозинство на бегалското христијанско население било колонизирано по селата во цела Егејска Македонија, создавајќи ја таканаречената селска или земјоделска колонизација, a помал број од бегалците бил колонизиран по градовите, создавајќи т.н. градска колонизација.

Селската колонизација била најмасовна и го опфатила поголемиот дел од христијанското население. Во егејскиот дел на Македонија, во периодот од 1924 до 1918 година биле колонизирани 116.403 земјоделски семејства со 427.297 лица . Тие, од страна на грчката држава ја добиле земјата со најдобриот бонитет, инвентар и стручни совети за побрзо економско оспособување и главно биле колонизирани по македонските и турските села или за нив се создале нови селски населби .

Градската колонизација во егејскиот дел на Македонија не зела толку големи размери. По градовите на егејскиот дел на Македонија биле колонизирани 41.296 семејства со 152.989 лица .

Co политиката на колонизација (со население дојдено од Грција и од странство), грчката држава успеала во периодот од 1913 до 1928 година да го колонизира следното население во егејскиот дел на Македонија:

Колонизирано население во егејскиот дел на Македонија (1913-1928)












Големата грчка христијанска колонизација имала тешки етнички, политички и економски последици за македонскиот народ (61а)

Продолжува

44 Турција, на чело со Кемал Мустафа, одбила да ги прифати одредбите што произлегле од Северскиот мировен договор, и Грција во 1920 година, преку војна, се стремела да ја наметне својата антанска воља.
45 Станува збор за историската битка кај рeката Сакарија кој завршува со победата на Кемалова Турција (23.8-13.9.1921 година).
46 Примирјето беше склучено во Муданија на 11 октомври 1922 година.
47 Договорот во Лозана не само што има посебни важности за Грција и Турција, тој има и пошироко меѓународно значение. Co Лозанскиот мировен договор, всушност, се прави прва ревизија на штотуку потпишаниот Париски мировсн договор.
48 Grigori Dafni, Elas metaksi dio polcmon, 1923—1940, Athina, 1955, tomоѕ protos, p. 34.
49 Societe, de Nations, Conscilet etats membres, de 736-m. 477, Geneve.
50 Од задолжителната размена на населението исклучсно било турското населението што живеело во Западна Тракија и грчкото населемие што живеело во Истанбул пред месец октомври 1918 година.
51 Stalistika apotelczmata..., Athina, 1935.
52Ова населсние е дојдено од: Мала Азија (Турција) 201.173, Понт (Турција) 122.180, СССР (Кавказ) 29.313, Додекансзите 394, Кипар 324, Сирија 100, Ирак 89, Иран 31, Палсстина 29, Емсн (Аден) 10, Инлија 4, Филипините 3 и Кина 2.
53 Ова население е дојдено од: Мала Азија (Турција) 201.173, Понт (Турција) 122.180, СССР (Кавказ) 29.313, Додеканезите 394, Кипар 324, Сирија 100, Ирак 89, Иран 31, Палсстина 29, Емен (Аден) 10, Индија 4, Филипините 3 и Кина 2.
54 Ова население било дојдено од САД 537, Аргентина 12, Канада 11, Бразилија 2, Уругвај 2, Куба 1, Мексико 1 и Чиле 1.
55 Ова население дошло од Египет 446, Етиопија 10, Јужно-Африканската република 10, Алжир 5, Тунис 5, Либија 4, Судан 3, Танганика 2 и Мароко 1.
56 Ова население било дојдено од Австралија.
57 Stalistika apotelezmata..., Athina, 1935 година.
58 Megali eliniki enkiklopedia (Pirsos), Athina, 1931, tomos 16, p. 503.
59 Според женевскиот портокол, Грција се обврзувала дека за колонизирањето на земјоделското население ќе обезбеди 500.000 хектари земја.
60 Во 1927 година меѓу Грција и Бугарија се потпишал договорот Молов-Кафандарис за регулирање на имотните прашања што се појавиле со заминување на Македонците во Бугарија и Грците во Грција.
61 Pirsos p. 503. Градското население било колонизирано во Солунско (99.937 лица), Ковалско (22.446), Драмско 14.374, Серско 7.627, Пела 7.556, Леринско 1.307 и Кожанско 752.
61а Македонското население го крстило новодојденото население со името маџири, т.е. странци, туѓинци, новодојденци.

No comments: