December 16, 2013

Словенската писменост може да е постара и од грчката

Сведоштвото дека Грците ја примиле писменоста од некакви загадочни малоазиски или дури северноафрикански Феникијци ни кажува дека всушност се работи за балканските Сло-Вени, т.е. за Јужните Венети. Словенската писменост е постара од грчката, односно Словените се постар и поцивилизиран народ од Елините, вели Милош Линдро, поет и критичар и долгогодишен истражувач на словенската писменост

 Глаголицата е продукт на генијалниот ум на еден човек, односно, како што тврди славистиката, нејзиниот создавач е свети Кирил. До денешен ден нема ниту една општоприфатена претпоставка за потеклото или, пак, евентуална родственост на глаголицата со некоја друга азбука. Повеќе истражувачи останале со впечатокот дека глаголицата во своите форми е оригинална во целост, а јас го делам тоа мислење. Ова е ставот на Милош Линдро, македонскиот поет и критичар, кој ја истражува оваа област и, врз основа на сознанијата, тврди дека словенската писменост е постара од грчката. Во своето дело „Заборавениот Кадмо“, од пред неколку години, тој ги посочува дилемите за настанокот на глаголицата. Малку народи во Европа имаат празник како нашиот, кој им е посветен на светите браќа Кирил и Методиј, па затоа треба да сме горди на нив.

- Да си го честитаме овој наш голем и прекрасен празник на писменоста. Треба да сме горди на нашите предци што ни оставиле во наследство дури две азбуки: глаголицата и кирилицата. Можеме тоа да го наречеме дар на судбината. Треба да имаме предвид дека многу поголеми народи од македонскиот не создале сопствена писменост, туку позајмиле некоја туѓа. Да не заборавиме дека папата Јован Петти предложи и во 1980 година светите Кирил и Методиј беа прогласени за светци-заштитници на Европа. Во таа смисла, делото на светите Кирил и Методиј е епохално - дециден е Линдро.

Грците ја примиле писменоста од Словените

Зборот „Словени“ е составен од две составки (Сло-Вени) и доаѓа од постарата форма „Сур-Вени“, чие значење е „црвени“, „сончеви“ или, најточно, „јужни“ Венети.

Понекогаш нивното име со грчки букви е запишувано како „Фоеникс“.

- Замагленото сведоштво дека Грците ја примиле писменоста од некакви загадочни малоазиски или дури северноафрикански Феникијци ни кажува дека всушност се работи за балканските Сло-Вени, т.е. за Јужните Венети. Додека во глаголицата местото на буквата го дава нејзиниот број на вредност, во грчкиот алфабет и во кириличната азбука тоа не е така. Словенската писменост е постара од грчката, односно Словените се постар и поцивилизиран народ од Елините - објаснува Линдро.

Според претпоставката на стариот автор, грофот Клемент Грубишич, таткото Фенисиј им ја дал азбуката на Словените/Венетите, а синот Кадмо им го дал алфабетот на Грците. Излегува дека словенската писменост е постара од грчката, и токму тоа се обидува да го докаже Грубишич. Заклучокот, објаснува Линдро, е дека глаголицата е супериорен знаковен систем во однос на другите соседни азбуки. Поради својата кохерентност, глаголицата нема потреба да се сообразува со кабинетски измислениот „јонски“ („александриски“) броен систем. Подредбата на грчкиот алфабет не се согласува со тој броен систем, што потврдува дека нештата стојат токму обратно - оние што го користеле грчкиот алфабет правеле напори да се сообразат со словенската глаголица.

Македонскиот автор, занимавајќи се долго време со записи на глаголицата, откривал восхитувачки работи. Оформил мислење дека во неа се енкодирани некои тајни, скриени значења и пораки. Во последните години тој открил дека до слични гледишта, по самостоен пат, стигнале и професорите-слависти Лидија Карпенко од Русија и Славомир Самбуњак и Марица Чунчиќ од Хрватска.

Глаголицата постара од латинската абецеда?

- Глаголицата поради својата идеограмска, па дури и пиктограмска природа (отсликува конфигурации, т.е. констелации на ѕвезденото небо) ни го дава правото да тврдиме дека е постар азбучен систем, не само од кирилицата туку и од грчкиот алфабет и од латинската абецеда. А нема да е грешка ако тоа се прошири и врз, грузиското, еврејското и т.н. коптско писмо (кое е речиси стопроцентен алфабет). Затоа што во наброените писма, во нивната подредба, се запазиле траги од совршената подредба на глаголицата. Имено, во сите нив е запазена подредбата на буквите КЛМН. Ова средишно јато од консонанти е запазено и во арапската и персиската азбука. Според него, арапските суфисти го формулирале и принципот КАЛМАН - објаснува Линдро.

Оваа година се одбележува 1.150-годишнината од Моравската мисија на словенските првоучители, творците на првата словенска азбука, мисионери, неуморни проповедници, св. Кирил и Методиј. Тоа е можност да се осврнеме на нивното дело со благодарност и чувство на гордост што му припаѓаме на народ што ги напојувал своите далечни корени од кирилометодиевското дело. Тие ги поставиле темелите на словенската писменост и со својата дејност отвориле нова ера во историјата на Словените. Во славистичката научна јавност е општоприфатено дека првите словенски книги биле напишани на јазикот на македонските Словени од околината на Солун, јазикот што им бил близок на браќата Кирил и Методиј, творците на првата словенска азбука - глаголицата со 38 буквени знаци. Во Методиевото житие пишува дека византискиот император, испраќајќи ги во мисијата, им рекол дека тие можат најдобро да ја извршат задачата „бидејќи се Солуњани, а Солуњаните сите чисто словенски зборуваат“.

За св. Климент и Наум и дејноста на Охридската книжевна школа е карактеристично негувањето на глаголицата до 12 век, како потврда за верноста кон кирилометодиевската традиција и делото на првоучителите, за разлика од Преславскиот центар, кој мошне рано ја прифаќа кирилицата. Иако е несомнено дека кирилицата е писмо што најпрво било воведено во Преславскиот книжевен центар (на Преславскиот црковно-народен собор во 893 год.), а таа кирилица содржела и букви од глаголицата за означување одделни гласови, во нашата средина уште среќаваме написи во кои авторството на кирилицата му се припишува на Климент Охридски. За доминантната улога на глаголицата сведочат деловите пишувани со глаголско писмо во кирилските текстови од дванаесеттиот и тринаесеттиот век: Битолскиот триод, Охридскиот апостол, Болоњскиот псалтир, а кирилските редови во глаголските ракописи (Асеманово, Зографско, Мариинско евангелие) го потврдуваат долгото опстојување на глаголската традиција во Македонија и употребата на овие ракописи како предлошки за кирилски ракописи.

Глаголското писмо на најстарата македонска писменост се поврзува со глаголицата употребувана во Моравија и Панонија, за што сведочат некои архаични црти и тенденции во текстовите како што се Синајскиот псалтир или Охридските ливчиња, па и подоцнежната глаголица на Охридскиот апостол. Охридските текстови се одликуваат со јазични црти, зборови и изрази што се сметаат за постари во споредба со преславските.

Автор: Антонија Поповска-Христов (Нова Македонија)

No comments: