МАКЕДОНСКИОТ ПРЕРОДБЕНСКИ XIX ВЕК
Димитрија Миладинов ги побарал моштите од свети Климент Охридски!
Во таа 1844 год. Христаки Павлович "из Дупница Македонска" ("славено-елинскиот учител" "Христаќа Македонца", како што самиот се декларира, па и други го претставуваат "из Дупница Македонска") во Будим првпат го објавува ракописот на другиот монах од Банско Паисиј Хилендарски под наслов "Царственик или Историа болгарска, коато учи от где са болгаре произишли, како са кралевствовали, како же царствовали и како царство свое погубили и под иго подпаднали". Тука ученикот на Јован Раиќ зборува и за Македонија како бугарска и за Македонците како Бугари, но притоа дава своевидна интерпретација што го заслужува посебното внимание и на македонската историографија.
Во истата година, инструиран од книгите на Јуриј Венелин и со претставите на тогашната руска славистика, стигнува во Македонија и казанскиот доцент Виктор Григорович, кој по враќањето исто така му соопшти на славистичкиот свет дека во Македонија живеат Бугари и дека македонскиот јазик е - бугарски, а во самата Македонија создаде вредни приврзаници на своите идеи. Меѓу нив посебно внимание заслужува неговото познанство со Димитрија Миладинов во Струга и Охрид. Токму Григорович, како што му пишува самиот Димитрија во писмото од 25. II 1846 год., му дал "порака" да направи "ненадминати" "старанија за нашиот бугарски јазик и бугарските песни". Миладинов додава: "Не престанувам да продолжувам да ги исполнувам моите ветувања кон Вашата милост, зашто Бугарите спонтано се стремат кон вистината. Но нека ми биде простено досегашното одлагање, зашто имав тешкотии при изборот на најдобрите песни, а исто така и при мојата работа врз граматиката. Се надевам дека при вториот удобен случај, откако ќе соберам повеќе песни и ќе ја завршам граматиката, според Вашата огнена желба, ќе Ви ги испратам...".
Д. МИЛАДИНОВ - ДОВЕРЛИВА ЛИЧНОСТ ЗА РУСИЈА
Но покрај сугестијата да собира народни песни и да напише граматика на родниот јазик, Григорович му оставил и други истражувачки порачки на тогашниот "грчки учител во Охрид" Димитрија Миладин. Посебно се значајни неговите интереси за Климента Охридски и за народното училиште. "Ние - му пишува Миладин - сме длабоко уверени, според тврдењето на селаните од Главеница, дека ќе се најдат и бараните камени натписи што ќе ги истражувам напролет. Прекрасно и пожелно ќе биде ако преку твоето содејство се побараат од владата светите мошти на свети Климент Охридски, посведочени од Великата Христова црква, како што ти се увери со сопствените очи и по своја иницијатива ги побара. А постапките пред овдешните власти за спомнатите свети мошти придонесуваат и Вам да Ви се оддаде благодарност, и новоотвореното училиште да види полза".
Несомнено овие врски со руската наука и политика се прошируваат и постепено Д. Миладинов станува доверлива личност за Русија. Во писмото до Александар Егзарх од 20. VIII 1852 год. тој се потсетува за угледниот гостин од Русија:
"Еден руски патешественик по име Виктор Григорович, професор во Казан, многу се изненади кога виде словенски книги во Охрид, во моето родно место Струга, во Преспа и др., како овдешниве Бугари да не им биле познати на европските народи, ами биле сметани од нив како некаков друг народ. Кога го предавав Тукидид во Охрид, Григорович восторжено извикна: "О, наши браќа ли сте?" и како да сонуваше и не веруваше дека словенскиот јазик ни е мајчин и прадедовски јазик. Кога стигнавме двајцата во моето родно место Струга, вечерта посака мојата стара мајка да му испее (богарска песма), којашто тој си ја запиша. И потоа ме замоли да напишам граматика на денешниот говорен бугарски јазик, којашто ја очекуваше во Виена, каде што некои Грчулии и Албанци од околните места на нашата татковина, поттикнати од некои, му припишуваа неправедно обвиненија дека дигнал книги, а всушност нашите сотатковинци на драго срце му дадоа некои книги".
ГРЦИТЕ И ФРАНЦУЗИТЕ ЗА НИШТО НЕ НЕ СМЕТААТ
Од тоа разбирам дека "Грците и Французите за ништо не не сметаат". Влезен во кругот на пријателите на Русија, Миладинов добива усрдна финансиска поддршка и од руската императорка за отворање "бугарски" училишта по Македонија, пред се во Охрид, Солун и Кукуш. Словенството, значи, неосетно поминува во бугарство и антиелинство. Самиот Димитрија се стави во Цариград што веројатно беше и главната причина што со брата му го завршија животот во цариградските зандани.
Но браќата Димитрија и Константин во еден суптилен период од нашата историја одиграа многу клучна улога. Нивниот зборник со народни умотворби, дури и со насловот "Блгарски народни песни" (1861), стана основна легитимација на македонскиот фолклор и јазик во целиот послешен развоен период, независно од оние 76 навистина бугарски народни песни што биле додадени од В. Чолаков непосредно пред печатењето.
Освен тоа, московскиот студент Константин со своите уникални песни на народниот јазик стана основоположник на современата македонска поезија, а неговиот превод од руски на македонски на антиунијатската книга на Флеров (1858), со краткиот предговор на преведувачот, стана првиот прозен превод од руски на македонски јазик, додека во зборникот "Братски труд" (1860) тој објави и едно непознато писмо на охридскиот архиепископ Паисиј (1566) како прилог кон историјата на оваа црква.
Во македонскиот преродбенски процес посебно место има и изразитиот претставник на концепцијата на Партенија Зографски за заеднички јазик со Бугарите, московскиот студент и руски наставник Рајко Жинзифов. Тој наполно ја акцептира Венелиновата идеологија пренесена преку Бугарското настојателство во Одеса и Московскиот словенски комитет за историјата и народноста на Македонците и со својата поезија и со преводите од руски, украински и чешки и особено со својата богата публицистичка дејност остави име во историјата на три словенски литературно-културни истории - македонската, бугарската и руската.
Во тој круг спаѓа и охридскиот "Втор Хомер" Григор Прличев, прославен ловороносец во Атина, македонско-грчко-бугарски поет, прозаист и преведувач, словобеседник и народен будител и трибун во втората половина на XIX век. Елинизмот, словено-бугаризмот и македонизмот се трите фази и од неговиот творечки опус што на своевиден начин ја одразуваат историската ситуација во Македонија.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: "Историа на велики Александра македонца", во 1844 година во Белград!
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
Димитрија Миладинов ги побарал моштите од свети Климент Охридски!
Во таа 1844 год. Христаки Павлович "из Дупница Македонска" ("славено-елинскиот учител" "Христаќа Македонца", како што самиот се декларира, па и други го претставуваат "из Дупница Македонска") во Будим првпат го објавува ракописот на другиот монах од Банско Паисиј Хилендарски под наслов "Царственик или Историа болгарска, коато учи от где са болгаре произишли, како са кралевствовали, како же царствовали и како царство свое погубили и под иго подпаднали". Тука ученикот на Јован Раиќ зборува и за Македонија како бугарска и за Македонците како Бугари, но притоа дава своевидна интерпретација што го заслужува посебното внимание и на македонската историографија.
Во истата година, инструиран од книгите на Јуриј Венелин и со претставите на тогашната руска славистика, стигнува во Македонија и казанскиот доцент Виктор Григорович, кој по враќањето исто така му соопшти на славистичкиот свет дека во Македонија живеат Бугари и дека македонскиот јазик е - бугарски, а во самата Македонија создаде вредни приврзаници на своите идеи. Меѓу нив посебно внимание заслужува неговото познанство со Димитрија Миладинов во Струга и Охрид. Токму Григорович, како што му пишува самиот Димитрија во писмото од 25. II 1846 год., му дал "порака" да направи "ненадминати" "старанија за нашиот бугарски јазик и бугарските песни". Миладинов додава: "Не престанувам да продолжувам да ги исполнувам моите ветувања кон Вашата милост, зашто Бугарите спонтано се стремат кон вистината. Но нека ми биде простено досегашното одлагање, зашто имав тешкотии при изборот на најдобрите песни, а исто така и при мојата работа врз граматиката. Се надевам дека при вториот удобен случај, откако ќе соберам повеќе песни и ќе ја завршам граматиката, според Вашата огнена желба, ќе Ви ги испратам...".
Д. МИЛАДИНОВ - ДОВЕРЛИВА ЛИЧНОСТ ЗА РУСИЈА
Но покрај сугестијата да собира народни песни и да напише граматика на родниот јазик, Григорович му оставил и други истражувачки порачки на тогашниот "грчки учител во Охрид" Димитрија Миладин. Посебно се значајни неговите интереси за Климента Охридски и за народното училиште. "Ние - му пишува Миладин - сме длабоко уверени, според тврдењето на селаните од Главеница, дека ќе се најдат и бараните камени натписи што ќе ги истражувам напролет. Прекрасно и пожелно ќе биде ако преку твоето содејство се побараат од владата светите мошти на свети Климент Охридски, посведочени од Великата Христова црква, како што ти се увери со сопствените очи и по своја иницијатива ги побара. А постапките пред овдешните власти за спомнатите свети мошти придонесуваат и Вам да Ви се оддаде благодарност, и новоотвореното училиште да види полза".
Несомнено овие врски со руската наука и политика се прошируваат и постепено Д. Миладинов станува доверлива личност за Русија. Во писмото до Александар Егзарх од 20. VIII 1852 год. тој се потсетува за угледниот гостин од Русија:
"Еден руски патешественик по име Виктор Григорович, професор во Казан, многу се изненади кога виде словенски книги во Охрид, во моето родно место Струга, во Преспа и др., како овдешниве Бугари да не им биле познати на европските народи, ами биле сметани од нив како некаков друг народ. Кога го предавав Тукидид во Охрид, Григорович восторжено извикна: "О, наши браќа ли сте?" и како да сонуваше и не веруваше дека словенскиот јазик ни е мајчин и прадедовски јазик. Кога стигнавме двајцата во моето родно место Струга, вечерта посака мојата стара мајка да му испее (богарска песма), којашто тој си ја запиша. И потоа ме замоли да напишам граматика на денешниот говорен бугарски јазик, којашто ја очекуваше во Виена, каде што некои Грчулии и Албанци од околните места на нашата татковина, поттикнати од некои, му припишуваа неправедно обвиненија дека дигнал книги, а всушност нашите сотатковинци на драго срце му дадоа некои книги".
ГРЦИТЕ И ФРАНЦУЗИТЕ ЗА НИШТО НЕ НЕ СМЕТААТ
Од тоа разбирам дека "Грците и Французите за ништо не не сметаат". Влезен во кругот на пријателите на Русија, Миладинов добива усрдна финансиска поддршка и од руската императорка за отворање "бугарски" училишта по Македонија, пред се во Охрид, Солун и Кукуш. Словенството, значи, неосетно поминува во бугарство и антиелинство. Самиот Димитрија се стави во Цариград што веројатно беше и главната причина што со брата му го завршија животот во цариградските зандани.
Но браќата Димитрија и Константин во еден суптилен период од нашата историја одиграа многу клучна улога. Нивниот зборник со народни умотворби, дури и со насловот "Блгарски народни песни" (1861), стана основна легитимација на македонскиот фолклор и јазик во целиот послешен развоен период, независно од оние 76 навистина бугарски народни песни што биле додадени од В. Чолаков непосредно пред печатењето.
Освен тоа, московскиот студент Константин со своите уникални песни на народниот јазик стана основоположник на современата македонска поезија, а неговиот превод од руски на македонски на антиунијатската книга на Флеров (1858), со краткиот предговор на преведувачот, стана првиот прозен превод од руски на македонски јазик, додека во зборникот "Братски труд" (1860) тој објави и едно непознато писмо на охридскиот архиепископ Паисиј (1566) како прилог кон историјата на оваа црква.
Во македонскиот преродбенски процес посебно место има и изразитиот претставник на концепцијата на Партенија Зографски за заеднички јазик со Бугарите, московскиот студент и руски наставник Рајко Жинзифов. Тој наполно ја акцептира Венелиновата идеологија пренесена преку Бугарското настојателство во Одеса и Московскиот словенски комитет за историјата и народноста на Македонците и со својата поезија и со преводите од руски, украински и чешки и особено со својата богата публицистичка дејност остави име во историјата на три словенски литературно-културни истории - македонската, бугарската и руската.
Во тој круг спаѓа и охридскиот "Втор Хомер" Григор Прличев, прославен ловороносец во Атина, македонско-грчко-бугарски поет, прозаист и преведувач, словобеседник и народен будител и трибун во втората половина на XIX век. Елинизмот, словено-бугаризмот и македонизмот се трите фази и од неговиот творечки опус што на своевиден начин ја одразуваат историската ситуација во Македонија.
ВЕЧЕР пренесува дел од најновата книга напишана од академик Блаже Ристовски, главниот редактор на првата "Македонска енциклопедија". Издавач на двотомното историско дело е "ТРИ"
ПРОДОЛЖУВА: "Историа на велики Александра македонца", во 1844 година во Белград!
ПОДГОТВИЛ: Де.Т.
No comments:
Post a Comment