Посебноста на јазикот
Ако македонскиот јазик е ист со бугарскиот, зошто Софија ја забрани и ги уништи сите примероци на книгата на Мисирков „За македонцките работи"? Оваа тактика стана секојдневна практика. Таа подоцна се прошири и беше особено насочена кон славниот македонски соосновач на ВМРО и коорганизатор на Илинденското востание, Гоце Делчев, на кого од бугарска страна му беше припишано дека во своите преписки се користел со бугарскиот јазик, па со самото тоа и тој бил Бугарин! Без да споменуваме дека во периодот на преминот меѓу 19 и 20 век се уште немаше кодифициран македонски литературен јазик - иако македонските студентски здруженија, и од странство (и од Бугарија), веќе бараа „потиснување на странските елементи" од македонскиот јазик, базирани врз наречјата од централна Македонија - неоснованоста на ова обвинување беше мошне впечатливо демонстрирана од македонскиот лингвист Мито Миовски на втората германско-македонска конференција во Јена, на крајот од ноември на 2001 година.
Словачкиот автор Јан Колар во 1830 година неговите дела ги пишувал на чешки јазик. Дали тоа значи, праша професор Миовски:
1. Дека Колар е Чех?
2. Дека воопшто не постоел словачки јазик?
Никој не би се осудил – ниту тогаш ниту денес – да дојде на ваква апсурдна идеја.
Но, со тогашната беспомошна Македонија човек можел се да си дозволи.
На сличен начин може да се побие и обвинувањето дека Гоце Делчев и самиот се пишувал како Бугарин, и тоа да стане фундаментален доказ против тврдењата на Бугарите. Изјаснувањето како Бугарин е разбирливо од тогашната ситуација, која Торстен Сцобрис ја цитира од делото „Remarks of the Macedo -slavs"на меѓународно признаениот српски географ Јован Цвииќ од 1906 година:
„Фактот што тие (Македонците) сами се изјаснувале како Бугари, е само затоа што овој термин бил употребуван како синоним за ознаката раја (немуслимански поданици).
И овој пример ја поткрепува тезата на Аданир дека проблематиката во врска со македонското прашање настанува со признавањето на Бугарската егзархија во 1870/72 година, а не со Берлинскиот конгрес во 1878 година.
Впрочем, во своите обвинувања против Гоце Делчев, Бугарите сосема забораваат дека тој не само што се бореше за македонска автономија туку и го даде животот за Македонија.
Во овој генерален однос на Бугарите има и исклучоци, Торстен Сцобрис цитира еден упатен и разумен уредник на весникот „Македонија", кој изјавува разбирање за „стравот на македонистите... од можна источнобугарска култура и стопанска хегемонија". Сцобрис оваа умесна статија од 1871 година ја оценува како „прв знак за македонски сепаратизам".
Значи и во тоа време постоел македонски јазичен и етнички сепаратизам. Ова го потврдува и Јута де Јонг врз основа на своите истражувања, со тоа што во нејзината студија упатува на тоа дека македонскиот јазик се одделил од бугарскиот уште во 19 век, а не бил првпат ракотворен од Блаже Конески по наредба на Тито.
Уште повеќе, „помеѓу 1891 и 1903 година можеле да се забележат ангажирања... на македонските студентски иницијативи во Бугарија, Србија и во Русија, македонските словенски дијалекти да се стандардизираат во еден писмен јазик, кој би се одделил во мала, но сепак значајна мера од бугарскиот литературен јазик, кој беше распространет од егзархиските училишта".
Бугарите и Грците го негираат ова се до денес, заради целисходноста на остварувањето на нивната непрекината експанзионистичка политика. Не се задоволуваат во тоа пакосно да укажат на 1944 година, туку тие го декларираат овој датум како почеток на постоењето на македонскиот јазик воопшто.
Едно наполно неоправдано однесување. За проблематиката што ја разгледуваме овде останува да се заклучи дека развојот на еден „заеднички литературен јазик" се одвивал заедно со „сознанието за македонската етничка самостојност".
Треба да напоменеме и дека Ѓорѓи Пулески во 1873 година го издаде првиот македонски четиријазичен речник, а во 1875 година учебникот на три јазици, по што следуваа Збирката на македонски народни песни во 1879 година и Македонската граматика во 1880 година.
Рајнхолд Траутман уште во 1948 година ја дефинира основната константа на „бугарскиот" јазик: „Бугарскиот јазик, односно за нас секако словенско-бугарски јазик..."
Во Бугарија, како и „во цела Slavia Orthodoxa", јазикот на кој се држеа литургиите беше црковниот старословенски јазик. Но, образованите Бугари честопати „пишуваа и говореа" грчки, бидејќи грчкото свештенство силно се трудеше „да ги елинизира словенските верници". Поради ова, бугарскиот просветител Паисиј Хиландарски ги повика своите сонародници да го користат сопствениот јазик. „Во дискусијата за основата на модерниот бугарски стандарден јазик во почетокот може да се распознаат две спротивни позиции: едната група - црковнословенската школа се труди црковнословенскиот јазик да го модернизира и приспособи на барањата на денешнината, а другата група - новобугарската школа, да се развие нов стандарден јазик врз база на народниот говор. На крајот се дојде до компромисно решение, кое содржеше елементи од двата правца и кое се прошири преку новите училишта и литературата.
По добивањето автономија во 1878/1880 година, бугарскиот јазик беше кодифициран. Основата беше источнобугарскиот дијалект (Варна), „но во 20 век западнобугарскиот дијалект изврши силно влијание".
Дали ваквиот развој на јазикот дава право на Македонија да се гледа со потсмев?
Ханс - Лотар Штепан
Ако македонскиот јазик е ист со бугарскиот, зошто Софија ја забрани и ги уништи сите примероци на книгата на Мисирков „За македонцките работи"? Оваа тактика стана секојдневна практика. Таа подоцна се прошири и беше особено насочена кон славниот македонски соосновач на ВМРО и коорганизатор на Илинденското востание, Гоце Делчев, на кого од бугарска страна му беше припишано дека во своите преписки се користел со бугарскиот јазик, па со самото тоа и тој бил Бугарин! Без да споменуваме дека во периодот на преминот меѓу 19 и 20 век се уште немаше кодифициран македонски литературен јазик - иако македонските студентски здруженија, и од странство (и од Бугарија), веќе бараа „потиснување на странските елементи" од македонскиот јазик, базирани врз наречјата од централна Македонија - неоснованоста на ова обвинување беше мошне впечатливо демонстрирана од македонскиот лингвист Мито Миовски на втората германско-македонска конференција во Јена, на крајот од ноември на 2001 година.
Словачкиот автор Јан Колар во 1830 година неговите дела ги пишувал на чешки јазик. Дали тоа значи, праша професор Миовски:
1. Дека Колар е Чех?
2. Дека воопшто не постоел словачки јазик?
Никој не би се осудил – ниту тогаш ниту денес – да дојде на ваква апсурдна идеја.
Но, со тогашната беспомошна Македонија човек можел се да си дозволи.
На сличен начин може да се побие и обвинувањето дека Гоце Делчев и самиот се пишувал како Бугарин, и тоа да стане фундаментален доказ против тврдењата на Бугарите. Изјаснувањето како Бугарин е разбирливо од тогашната ситуација, која Торстен Сцобрис ја цитира од делото „Remarks of the Macedo -slavs"на меѓународно признаениот српски географ Јован Цвииќ од 1906 година:
„Фактот што тие (Македонците) сами се изјаснувале како Бугари, е само затоа што овој термин бил употребуван како синоним за ознаката раја (немуслимански поданици).
И овој пример ја поткрепува тезата на Аданир дека проблематиката во врска со македонското прашање настанува со признавањето на Бугарската егзархија во 1870/72 година, а не со Берлинскиот конгрес во 1878 година.
Впрочем, во своите обвинувања против Гоце Делчев, Бугарите сосема забораваат дека тој не само што се бореше за македонска автономија туку и го даде животот за Македонија.
Во овој генерален однос на Бугарите има и исклучоци, Торстен Сцобрис цитира еден упатен и разумен уредник на весникот „Македонија", кој изјавува разбирање за „стравот на македонистите... од можна источнобугарска култура и стопанска хегемонија". Сцобрис оваа умесна статија од 1871 година ја оценува како „прв знак за македонски сепаратизам".
Значи и во тоа време постоел македонски јазичен и етнички сепаратизам. Ова го потврдува и Јута де Јонг врз основа на своите истражувања, со тоа што во нејзината студија упатува на тоа дека македонскиот јазик се одделил од бугарскиот уште во 19 век, а не бил првпат ракотворен од Блаже Конески по наредба на Тито.
Уште повеќе, „помеѓу 1891 и 1903 година можеле да се забележат ангажирања... на македонските студентски иницијативи во Бугарија, Србија и во Русија, македонските словенски дијалекти да се стандардизираат во еден писмен јазик, кој би се одделил во мала, но сепак значајна мера од бугарскиот литературен јазик, кој беше распространет од егзархиските училишта".
Бугарите и Грците го негираат ова се до денес, заради целисходноста на остварувањето на нивната непрекината експанзионистичка политика. Не се задоволуваат во тоа пакосно да укажат на 1944 година, туку тие го декларираат овој датум како почеток на постоењето на македонскиот јазик воопшто.
Едно наполно неоправдано однесување. За проблематиката што ја разгледуваме овде останува да се заклучи дека развојот на еден „заеднички литературен јазик" се одвивал заедно со „сознанието за македонската етничка самостојност".
Треба да напоменеме и дека Ѓорѓи Пулески во 1873 година го издаде првиот македонски четиријазичен речник, а во 1875 година учебникот на три јазици, по што следуваа Збирката на македонски народни песни во 1879 година и Македонската граматика во 1880 година.
Рајнхолд Траутман уште во 1948 година ја дефинира основната константа на „бугарскиот" јазик: „Бугарскиот јазик, односно за нас секако словенско-бугарски јазик..."
Во Бугарија, како и „во цела Slavia Orthodoxa", јазикот на кој се држеа литургиите беше црковниот старословенски јазик. Но, образованите Бугари честопати „пишуваа и говореа" грчки, бидејќи грчкото свештенство силно се трудеше „да ги елинизира словенските верници". Поради ова, бугарскиот просветител Паисиј Хиландарски ги повика своите сонародници да го користат сопствениот јазик. „Во дискусијата за основата на модерниот бугарски стандарден јазик во почетокот може да се распознаат две спротивни позиции: едната група - црковнословенската школа се труди црковнословенскиот јазик да го модернизира и приспособи на барањата на денешнината, а другата група - новобугарската школа, да се развие нов стандарден јазик врз база на народниот говор. На крајот се дојде до компромисно решение, кое содржеше елементи од двата правца и кое се прошири преку новите училишта и литературата.
По добивањето автономија во 1878/1880 година, бугарскиот јазик беше кодифициран. Основата беше источнобугарскиот дијалект (Варна), „но во 20 век западнобугарскиот дијалект изврши силно влијание".
Дали ваквиот развој на јазикот дава право на Македонија да се гледа со потсмев?
Ханс - Лотар Штепан
No comments:
Post a Comment